چکیده:
دانشآموزان هر کشوری، نسل آینده آن کشور را رقم میزنند. از اینرو، هر کشوری میتواند از راههای گوناگون، برنامهها و تصمیمگیریهای خود را برای دانشآموزان منتشر کند (رمزگذاری)؛ یعنی پیامهایی که از طریق متون درسی، مصوّبههای آموزشی و تصاویر کتابهای درسی به دانشآموزان منتقل میشود، میتواند از سوی دانشآموزان به روشهای مختلفی قرائت شود (رمزگشایی). در پژوهش حاضر، هدف، بررسی نابرابری نقشهای جنسیتی در میان تصاویر کتب درسی است. در هر کشوری، گفتمانی خاص وجود دارد که همه اصول، قوانین، ارزشها و هنجارها از آن منبعث میشود. کتب درسی یکی از ابزارهای لازم برای انتقال این گفتمان به مخاطبان است. به همین منظور، تصاویر کتابهای درسی مقطع دبستان و راهنمایی ایران و سوریه با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا، مقایسه شده است. دادهها بیانگر آن است که حدود 60 درصد تصاویر مربوط به جنس مذکر و حدود 40 درصد آنها مربوط به جنس مونث است. جنس مونث بیشتر در سنین کودکی به تصویر کشیده شدهاست و در سنین بالاتر در نقش مادری، معلمی و پرستاری قرار گرفتهاند؛ ولی جنس مذکر بیشتر در سنین جوانی نمایش داده شدهاند که عهدهدار مشاغل تخصصی، سخت، حرفهای، تولیدی و خدماتی هستند. با این وصف، زنان با به دست آوردن قدرت تولید مادی میتوانند با دنیای مردان رقابت کنند. هرچند در سالهای اخیر حرکتهایی در جهت برابری جنسیتی صورت گرفته است؛ اما هنوز چرخه تحلیل به طرف مردان سنگینی میکند.
خلاصه ماشینی:
"بخشی از این کار به تحلیل تصاویر اختصاص یافته است، که نشان میدهد جنس مذکر به وضوح بیشتر از تصاویر جنس مؤنث است و زنان بیشتر در نقشهای کودکی و نوجوانی و مردان عمدتا در نقشهای بزرگسالی به تصویر کشیده شدهاند.
بر این اساس، زنان بیشتر در گروه سنی "کودک و نوجوان» به تصویر کشیده شدهاند و در گروههای سنی دیگر؛ یعنی «جوان و میانسال» و «سالخوردگان» مردان نقشهای بیشتری را به خود اختصاص دادهاند؛ در حالی که در کشور سوریه 327 واحد تحلیل مرد و 181 واحد تحلیل زن بودهاند و هر دو جنس گروههای سنی مختلف نسبتا با هم هماهنگ هستند و تفاوت زیادی میان آنها مشاهده نمیشود.
به طور کلی، بر اساس یافتههای این پژوهش میتوانیم نتیجه بگیریم که کاستن از نقش زنان تا مرز خانهداری و مادر بودن، در گذشته خیلی بیشتر به چشم میخورد؛ ولی با تغییراتی که در کتب درسی صورت گرفته است تعادل بیشتری بین دو جنس برقرار شده است؛ اما همچنان مردان در مشاغل سختتر و بیرون از خانه حضور دارند و در سنین جوانی دیده میشوند و زنان در مشاغل خدماتی ساده و مشاغل خانگی مجسم شدهاند.
کتاب بهترین رسانه برای انتقال ارزشهای اجتماعی و اخلاقی برای هر فردی است و با ایجاد تعادل بین دو نقش مذکور زنان از محیطهای اندرونی به محیطهای بیرونی کشیده میشوند و از نیرویی که آنها دارند میتوان در راه ترقی کشور استفاده کرد و همین موضوع ضرروت بررسی و بازنگری کتب درسی را نشان میدهد."