چکیده:
هویت دینی یکی از مهمترین ابعاد هویت بوده که نقش تعیین کنندهای در هویت یابی افراد ایفا میکند و تقویت این بعد از هویت میتواند موجبات قوام سایر ابعاد و چالش در این حوزه میتواند زمینهساز بحران در سایر ابعاد هویت شود. این ادعا مخصوصا در جوامعی که دین رکن اساسی آن جامعه را تشکیل میدهد موضوعیت بیشتری دارد. این مقاله بر آن است تا ضمن مرور نظاممند پژوهشهای انجام شده در بیش از یک دهه گذشته (1380 تا 1392) در حوزه هویت دینی و سنجش آن در جامعه، سیمای کلی هویت دینی را در جامعه ایرانی مورد بررسی، چالشها و روایتهای گوناگون سنجش آن را مورد ارزیابی انتقادی و میزان استحکام سازههای آن را در جامعه ایرانی تحلیل نماید. به لحاظ روشی، پژوهش حاضر مرور نظاممندی است که در آن پژوهشهای منتخب در سطح مشخصات عمومی، اهداف و سوالات، روششناسی، متغیرها، یافتهها و نتایج، طبقهبندی و ارزیابی شدهاند. به طور کلی، یافتههای نشان میدهد که تقلیلگرایی، اعوجاج مفهومی و نبود پایه نظری و روششناختی منسجم مهمترین نقاط ضعف سنجههای هویت دینی در این پژوهشهاست. به طور کلی نتایج این پژوهشها حاکی از وضعیت مثبت هویت دینی و ارتباط مثبت و همزیستی بین هویت دینی و هویتهای رقیب (هویت ملی و هویت قومیتی) بجز هویت مدرن و جهانی میباشد. همچنین عوامل ایجاد تصویر منفی یا مثبت از دین در اغلب موارد ناشی از عوامل برون دینی است تا عوامل درون دینی.
خلاصه ماشینی:
"حبیبزاده (1382) دانشجویان دانشگاه شیراز کنش متقابل نمادین و نظریات نوین هویت پیمایش (363=n) بین هویت ملی- دینی جوانان و میزان مشارکت سیاسی و اجتماعی رابطه مثبت وجود دارد شریعتی مزینانی(1382) جوانان 28- 18 ساله ساکن در شهر مشهد نظریه استارک و گلاک پیمایش(600=n) در حیطه هویت دینی، 6/80 درصد پاسخگویان نگرش مثبت، 3/17 درصد موضع بینابین و 1/2 درصد موضع منفی داشتهاند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (1383) ملی نظریه استارک و گلاک پیمایش ---- آخوندی (1383) جوانان 24-19 شهر مشهد نامشخص پیمایش (464=n) پایبندی نظری و عملی نسبت به دین و مذهب در بین جوانان بین 24- 19 سال شهر مشهد بین 50 تا 182 در نوسان است و میزان آن در بین افراد متغیر است لطفآبادی (1383) دانشآموزان پایههای اول تا پیش دانشگاهی کشور -- پیمایش (4392=n) در هویت اعتقادی دینی، ایران دوستی و دفاع از سرزمین، میانگین دانشآموزان پیشدانشگاهی بیش از دانشآموزان دبیرستانی است.
ذکائی (1386) کشوری کنش متقابل نمادین و نظریه استارک و کلاک پیمایش (4500=n) --- علیرضایی (1386) کتب درسی دوره متوسطه کنش متقابل نمادین تحلیل محتوا خداشناسی بیشترین و مهمترین شاخصی است که کتابهای درسی به آن پرداختهاند سازمان ملی جوانان (1386) ملی نظریه استارک و گلاک پیمایش ----- صدیق سروستانی و حاجیانی (1387) افراد بالای 18 سال ساکن در 30 شهر مرکز استان کشور هویت اجتماعی تاجفل و کنش متقابل نمادین پیمایش (1802=n) نمونه مورد بررسی به تمام ابعاد چهارگانة هویت، تعهد و گرایش جدی داشته و در برابر همگی آنها متعهد هستند."