چکیده:
نقش هدایتگری امام علی بن موسی الرضا (ع) در قالب احادیث، سیره و تقریرات وی، توسط رواتی که در شمار اصحاب و اطرافیانش بوده اند، مورد نقل قرار گرفته است. در این بین، منقولات تعدادی از روات حضرت رضا (ع)، مشترکا در منابع حدیثی شیعه و اهل سنت روایت شده و احادیثشان در منابع روایی فریقین موجود است. با تفحص در منابع رجالی و روایی اهل سنت و شیعه، به ویژه کتاب عوالم العلوم، نام سه تن از اصحاب امام رضا (ع) به دست آمد که در منابع هر دو مذهب، نقل حدیث کرده اند. پس از بررسی اقوال رجالیون شیعه و سنی، این نتیجه حاصل شد که هر سه راوی مذکور، عموما در منابع رجالی شیعه توثیق شده اند ولی در منابع رجالی اهل سنت، عموما مورد جرح قرار گرفته اند. جرح های اندکی توسط برخی رجالیون متقدم شیعه، پیرامون دو تن از روات مذکور، بیان شده که توسط سایر رجالیون شیعه رد شده و با دلایل متقن، وثاقت ایشان به اثبات رسیده است. در طرف مقابل، با بررسی و تامل در گفتار رجالیون اهل سنت، جرح های گوناگونی پیرامون سه راوی مذکور یافت می شود. در ادامه، احادیث نقل شده توسط هر سه راوی مذکور در منابع اهل سنت مورد توجه قرار گرفته تا بررسی شود که آیا علل جرح مذکور بر ایشان صدق می کند یا خیر؟پس از بررسی روایات سه راوی مذکور و نیز با توجه به مطالبی که پیرامون مذهب و مسلک روات مذکور توسط رجالیون اهل سنت نقل شده، به نظر می رسد که بیشتر علل مذکور بر این روات صدق نمی کند؛ گویا علت اصلی جرح هر سه راوی مذکور، نقل فراوان فضائل اهل بیت (ع) باشد که از جانب رجالیون اهل سنت، به عنوان مطالب منکر و باطل شناخته شده و به همین سبب، ایشان مورد جرح قرار گرفته اند. تحقیق حاضر در صدد بررسی صحت یا عدم صحت چنین نظریه ای است.
خلاصه ماشینی:
"شاید بتوان گفت حدیث «اولین ملاقات کننده بودن امیر المؤمنین (ع) با پیامبر اکرم (ص) در روز قیامت»، تنها حدیثی است که توسط اباصلت پیرامون فضائل اهل بیت (ع) نقل شده که با سند صحیح توسط دیگر روات در منابع اهل سنت، نقل نشده است؛ به طوری که هم مضمون حدیث مذکور، در قالب حدیث «اولین مصافحه کننده بودن امیر المؤمنین (ع) با پیامبر (ص) در روز قیامت» حداقل در قالب چهار سند گوناگون نقل شده (هیثمی، مجمع الزوائد، ج 9، ص 102؛ طبرانی، معجم کبیر، ج6، ص 269؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج 9، ص 460؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج 42، ص 42)، اما در سه سند، راوی ضعیف از دید رجالیون اهل سنت حضور دارد و در سند این حدیث در کتاب تاریخ مدینة دمشق نیز راوی ای به نام «سفیان بن بشر اسدی کوفی» حضور دارد که رجالیون اهل سنت، پیرامون وی جرح و تعدیلی ذکر نکرده اند و در واقع چنین راوی را به عنوان ناقل حدیث معرفی نکرده اند.
برخی از احادیث نسخه روایی احمد بن عامر در منابع روایی اهل سنت نقل شده که در ادامه به آن اشاره می شود: وی حدیث حرمت بهشت بر ظالمین به اهل بیت و عترت پیامبر (ص) (زیلعی، تخریج الاحادیث و الآثار، ج 3، ص 336)، رذیلت آزار همسایه (متقی هندی، کنز العمال، ج 1، ص156)، عوامل قرب به بهشت و جهنم (متقی هندی، کنز العمال، ج 3، ص 697)، حدیثی شامل فضائل امیرالمؤمنین علی (ع) (متقی هندی، کنز العمال، ج 13، ص 152)، عدم شناخت مومنین بعد از پیامبر (ص) در صورت نبودن امیر المؤمنین (ع) (متقی هندی، کنز العمال، ج 13، ص 152)، سواره بودن چهار نفر در روز قیامت و بودن امیرالمؤمنین علی (ع) در شمار ایشان (متقی هندی، کنز العمال، ج 13، ص 153) حدیث سلسلة الذهب (ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج 7، ص 115)، فضیلت نامگذاری اولاد به محمد (ابن نجار بغدادی، ذیل تاریخ بغداد، ج 2، ص 13) را روایت کرده است."