چکیده:
در این مقاله با عنایت به نظرات دو اندیشمند تأثیرگذار در جهان اسلام (آیتالله خامنهای و آیتالله محمدباقر صدر) به بررسی نقش مردم در حکومت از نظر آنان میپردازیم. پس از پذیرش اینکه حاکم مطلق بر جهان پروردگار و کسی که مأذون از جانب اوست میباشد، در زمان غیبت امام معصوم( که شخصی به صورت معین برای ولایت و قانونگذاری بر جامعه تعیین نشده است بر مؤمنین است که نسبت به این امر اقدام کنند.آیت الله خامنهای مبنای مشروعیت را تحقق اراده الهی میداند، اما آیت الله صدر مشروعیت را ترکیبی از ارادۀ الهی ـ مردمی میداند و لذا نظر این دو شخصیت از اینجا از هم جدا میشود، لازمه مشروعیت الهی حاکم، ورود او در مسائل حکومت در شکل ولایت مطلقه و دخالت مستقیم است لذا حاکم فقیه، مرجع تمام امور است و مشروعیت تمام ارکان حکومت با تأیید او صورت میگیرد چون او مشروعیتش را از پروردگار گرفته و فقط اوست که میتواند در مشروعیتش خلل ایجاد کند، و در این امر مردم نقشی جز عینیت بخشی به دستورات و اوامر فقیه را ندارند. و یا نظارت او بر اجرای دستورات دینی توسط متصدیان امور مختلف حکومت. ولی طبق نظر دوم فقیه تنها ناظر بر اعمال و جریان حکومت است و این مردم هستند که با تأیید خود به اجزای آن حکومت مشروعیت میدهند و با عدم تأیید مردم حکومت فقیه دچار عدم مشروعیت شده و ساقط میشود.
خلاصه ماشینی:
"لازمة پذیرش حکومت اسلامی در عصر غیبت معصوم( نظریة ولایت مطلقة فقیه است، او تمام اختیارات پیامبر اسلام( را داراست و رأی او بر نظر همه مردم و حتی سایر فقها برتری و رجحان دارد، در مقابل و در طول این نظریه، نظریة انتخاب قرار دارد..
ج) حاکمیت شرعی ـ مردمی (الهی ـ انسانی) در این نوع حاکمیت، حاکمان مشروعیت و اختیارات خود را هم از جانب شرع و هم از سوی مردم کسب میکنند به بیان صدر: تعیین مرجع گواه بر امت بوسیله صفات و مشخصات عمومی است که از طرف خداوند پیشبینی شده است ولی تطبیق آنها با کدام مراجع به عهدة خود امت است که باید مسئولیت انتخاب را آگاهانه انجام دهد.
وجوه تشابه و تمایز دو دیدگاه و نتیجهگیری مبانی و اصولی که جهتگیری و مواضع سیاسی ایشان بر آنها بنا گردیده در واقع همان اصول و جهانبینی است که اسلام آنها را زیر بنا و مبنای نظام سیاسی و سایر نظامهای خود قرار داده است؛ آثار و لوازم توحید در نظام سیاسی 1ـ انحصار حاکمیت مطلقه و قانونگذاری الهی: 2ـ مشروعیت الهی: 3ـ جانشینی انسان: ایجاد دولت و تشکیل حکومت 4ـ فقیه؛ ولی مطلق در عصر غیبت: انتخاب حاکم دو راه برای تعیین حاکم هست: یکی نصب الهی است."