چکیده:
حوزه ابریز شوقان یکی از زیرحوزه های کویر مرکز در استان خراسان شمالی می باشد که گستره وسیعی از مساحت آن را رسوبات تبخیری پوشانده است. باتوجه به اهمیت سازنده های زمین شناسی به عنوان یکی از مهمترین عوامل موثر بر بیابان زائی، در این تیژوهش با استفاده از نقشه های زمین شناسی و سیستم سامانه اطلاعات جغرافیایی به بررسی و شناسائی بیابان های اولیه و ثانویه حوزه آبریز شوقان پرداخته شده است. برای این کار ابتدا کلیه نقشه ها رقومی و سپس با تعیین حدود سازندهای شور و تبخیری ( سازندهای گچی و شور) و مخرب از روی نقشه زمین شناسی،محدوده بیابان های اولیه زمین شناسی محدوده بیابان های اولیه زمین شناسی منطقه تهیه گردید. در ادامه با تلفیق نقشه های بدست آمده و نقشه شبکه هیدرولوژی و توپوگرافی، بخش هایی از سازندهای کواترنر که توسط کانی های تبخیری، و از طریق آبراهه ها به گچ و نمک آلوده می شوند تحت عنوان بیابان های ثانویه معرفی شده اند. به دلیل وجود نمک های مختلف در بیابان های ثانویه، کیفیت آب زیرزمینی این مناطق نیز نامطلوب بوده و استفاده از آب های شور برای آبیاری و برداشت بیش از حد مجاز از آبخوان های محلی باعث بدتر شدن کیفیت آب و خاک منطقه و گسترش بیابان می گردد. به همین منظور، با استفاده از نتایج آنالیز 31 نمونه آب زیرزمینی برداشت شده از بخش های مختلف آبخوان شوقان در سال 1388 به بررسی هیدروژئوشیمی منطقه پرداخته و ضمن ترسیم نقشه هدایت الکتریکی آبخوان نمونه های آب با استفاده از نمودار ویلکاکس طبقه بندی شدند. نتایج بررسی نشان داد که کیفیت آب زیرزمینی این آبخوان به ویژه در بخش های مرکزی آبخوان غربی بسیار پایین بوده و برای کشاورزی مناسب نمی باشد. همچنین استفاده از این آب ضمن بدتر کردن کیفیتآب زیرزمینی آبخوان، باعث توسعه بیابان و سدیمی شدن خاک از سمت غرب به شرق در بخش غربی دشت شوقان خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
عوامل موثر بر بيابان زايي و شوري آب در حوزه آبريز شوقان اعظم محمدي کارشناس ارشدهيدروژئولوژي،دفترمطالعات پايه منابع آب ،شرکت آب منطقه ايخراسان شمالي غلام عباس کاظمي عضوهيات علمي،دانشکده علوم زمين ،دانشگاه صنعتيشاهرود چکيده حوزه آبريز شوقان يکي از زيرحوزه هاي کوير مرکزي در استان خراسان شمالي ميباشد که گستره وسيعي از مساحت آن را رسوبات تبخيري پوشانده است .
با توجه به اهميت سازندهاي زمين شناسي به عنوان يکي از مهمترين عوامل موثر بر بيابان زائي، در اين تپژوهش با استفاده از نقشه هاي زمين شناسي و سيستم سامانه اطلاعات جغرافيايي به بررسي و شناسائي بيابان هاي اوليه و ثانويه حوزه آبريز شوقان پرداخته شده است .
به دليل وجود نمک هاي مختلف در بيابان هاي ثانويه ، کيفيت آب زيرزميني اين مناطق نيز نامطلوب بوده و استفاده از آب هاي شور براي آبياري و برداشت بيش از حد مجاز از آبخوان هاي محلي باعث بدتر شدن کيفيت آب و خاک منطقه و گسترش بيابان ميگردد.
به همين منظور، با استفاده از نتايج آناليز ٣١ نمونه آب زيرزميني برداشت شده از بخش هاي مختلف آبخوان شوقان در سال ١٣٨٨ به بررسي هيدروژئوشيمي منطقه پرداخته و ضمن ترسيم نقشه هدايت الکتريکي آبخوان نمونه هاي آب با استفاده از نمودار ويلکاکس طبقه بندي شدند.
در اين پژوهش سازندهاي مخرب بالادست به عنوان مناطق منشأاراضيبياباني(بيابان هاي اوليه )درنظر گرفته شده است .
(2010): Assessment and Mapping of Desertification Sensitivity using Remote Sensing and GIS Case Study: Inland Sinai and Eastern Desert WA dies, US-Egypt Workshop on Space Technology and Geo-information for Sustainable Development, Cairo, Egypt 22- Giordano, L.