چکیده:
تاریخ به حکم قرآن دارای قاعده و ضابطه است و اراده انسان بر تحولات سیاسی ـ
اجتماعی و پیشرفت و مرگ نهضت ها و انقلاب ها حاکم می باشد. ارزش های اخلاقی و
انسانی نقش اصلی و نهایی را در سعادت و کمال جامعه دارد. بنابراین، تاریخ نهضت ها و
انقلاب در هر دو بعد نظری و عملی بسیار آموزنده است. هدف قرآن در تاریخ نگاری و
گزارش رویدادهای زندگانی ملت های پیشین اندیشیدن و پند و عبرت گرفتن است. این
نوشتار پس از اشاره به اهمیت تاریخ در قرآن، برخی از رهنمودهای امام علی(علیه
السلام)در ارزش و اهمیت مطالعه و بررسی تاریخ گذشتگان را بیان می دارد و ضرورت
بهره برداری از تاریخ تحولات سیاسی ـ اجتماعی معاصر را یادآوری می نماید. سپس با
استناد به سخنان امام خمینی(قدس سره)، اهمیت و لزوم مطالعه تاریخ نهضت مشروطیت و
درک درس های آنان را ثابت می کند. در ادامه، پس از توضیح اهمیت آسیب شناسی نهضت
مشروطیت، با استفاده از آثار سیاسی امام خمینی(قدس سره) و تحلیل های ایشان در
این باره و نیز بررسی تاریخ مستند مشروطیت، برخی از آسیب ها و آفات این نهضت را
استخراج و تبیین می نماید.
خلاصه ماشینی:
"حالا یک نفرش هم هست؟ اصلا نظارتی در کار هست؟ اصلا وکالتی در کار هست؟ یا نصب است؟ دیگر نصب است!([20]) ایشان در جای دیگر در تحلیل رویدادهای مجالس مشروطیت فرمودند: در حالی که اگر در هر شهری و استانی چند نفر مؤثر، افکار مثل مرحوم مدرس شهید را داشتند، مشروطه به طور مشروع و صحیح پیش می رفت و قانون اساسی با متمم آن، که مرحوم حاج شیخ فضل الله در راه آن شهید شد، دستخوش افکار غربی و دستخوش تصرفاتی که در آن شد، نمی گردید و اسلام عزیز و مسلمانان مظلوم ایران آن رنج های طاقت فرسا را نمی کشیدند.
([33]) ایشان روحانیت را حبل الله وحدت دانسته و دور شدن مردم از آنان را یکی از آسیب های نهضت مشروطیت برشمرده اند: اگر شما، اگر ملت ما این طایفه را حفظ نکنید بدانید که سرنوشت شما سرنوشت زمان مشروطه خواهد شد که روحانیون این کار را درست کردند و دست استبداد را کوتاه کردند، لکن دوباره به واسطه اینکه ملت مجتمع نبود و با روحانیت آن طور سازش، اطاعت محکم نداشت، مشروطه را آنها بپا کردند و دیگران آمدند.
امام خمینی(قدس سره)نقش قدرت های خارجی، به ویژه انگلستان را در خارج کردن روحانیت از نهضت مشروطیت نشان داده و فرموده اند: در جنبش مشروطیت همین علما در رأس بودند و اصل مشروطیت و اساسش به دست علما در ایران شروع شد و پیش رفت این قدری که آنها می خواستند که مشروطه تحقق پیدا کند و قانون اساسی در کار باشد شد."