چکیده:
هدف اصلی این مقاله بررسی تأثیر تنوع بخشیدن به صادرات بر شاخصهای خالص رابطه
مبادله و رابطه مبادله درآمدی بخشهای صادرات صنعتی و صادرات غیرنفتی در ایران
میباشد. به عبارت دیگر تحقیق حاضر به بررسی این مسئله میپردازد که افزایش سهم
صادرات صنعتی در کل صادرات چه اثری بر روند رابطه مبادله صادرات صنعتی و غیرنفتی
داشته است. همچنین با توجه به فرضیه پربیش و سینگر در زمینه کاهشی بودن روند خالص
رابطه مبادله در بخش مواد اولیه و کالاهای کشاورزی، روند بلندمدت این شاخص مورد
مطالعه قرار گرفته است. علاوه بر این، روند خالص رابطه مبادله و رابطه مبادله
درآمدی کل صادرات نیز به منظور تعیین تأثیر قیمت نفت بر این شاخصها به طور جداگانه
برآورد گردیده است. به منظور برآورد روند بلندمدت روابط مبادله، از روش پیشنهادی
بلینی و گرینوی (1993) و آتوکورالا (2000) استفاده شده تا از مسئله رگرسیون کاذب
جلوگیری شود. نتایج برآوردها نشان میدهد که روند خالص رابطه مبادله صادرات
صنعتی، صادرات مواد اولیه و محصولات کشاورزی و کل صادرات غیرنفتی در بلندمدت کاهشی است. البته در دورههایی که
تنوعسازی در صادرات بیشتر بوده، روند کاهشی خالص رابطه مبادله صادرات صنعتی و
صادرات غیرنفتی کمتر شده است. این امر نشان دهنده تأثیر مثبت تنوع سازی بر خالص
رابطه مبادله در ایران میباشد. خالص رابطه مبادله کل صادرات (اعم از نفتی و
غیرنفتی) نیز در دوره مورد مطالعه بهبود یافته است. نتایج همچنین نشان میدهد
که روند بلندمدت رابطه مبادله درآمدی کلیه بخشهای صادراتی افزایشی بوده است.
بنابراین توصیه میشود که سیاستگزاران به مسئله تنوع بخشیدن به صادرات و افزایش سهم
صادرات صنعتی در کل صادرات غیر نفتی به عنوان یک راهکار مهم برای بهبود رابطه
مبادله در ایران توجه خاص نمایند. علاوه بر این نبایستی تأثیر شوکهای مثبت
نفتی بر رابطه مبادله کل صادرات باعث غفلت از نقش مهم سیاست تنوع بخشیدن به صادرات
غیرنفتی برای بهبود رابطه مبادله گردد.
خلاصه ماشینی:
"آتوکورالا[23] (2000) با استفاده از دادههای کشور سریلانکا برای دوره 97-1978 با استفاده از یک الگوی خود توضیح با وقفههای گسترده[24] (ARDL) به برآورد نرخ روند رابطه مبادله و درآمدی پرداخته و نتیجه گرفته که خالص رابطه مبادله پایاپا و درآمدی صادرات صنعتی و کل صادرات به طور معنیدار بهبود یافته، ولی خالص رابطه مبادله صادرات مواد اولیه و محصولات کشاورزی دارای روند کاهشی و رابطه مبادله درآمدی نیز بیمعنی بوده است.
بنابراین در این تحقیق در معادله (4ـ2) به جای X ، متغیرهای درونزای خالص رابطه مبادله پایاپا (NBTT) و رابطه مبادله درآمدی (INTT) را برای هر کدام از گروههای صادرات صنعتی، صادرات مواد اولیه و محصولات کشاورزی، صادرات غیرنفتی و کل صادرات قرار داده و روند بلندمدت هر یک را برآورد مینماییم.
این معادله به ترتیب برای محاسبه رابطه مبادله درآمدی جهت (1) صادرات مواد اولیه و محصولات کشاورزی (LPRINT)، (2) صادرات صنعتی(LMAINT)، (3) صادرات غیرنفتی(LNOINT)، و (4) کل صادرات (LEXINT)، برآورد گردیده است نتایج تخمینها در جدول (2) نشان داده شده است.
اعمال سیاست یکسانسازی نرخ ارز بین سالهای 1372 و 1374منجر به افزایش نرخ ارز و در نتیجه افزایش ارزش و حجم صادرات مواد اولیه و محصولات کشاورزی گردید و همان طور که انتظار میرود نتیجه بدست آمده در ستون (1) جدول (2) نشان میدهد که متغیر مجازی DUM72 بر روی رابطه مبادله درآمدی این بخش از صادرات تأثیر مثبت و معنیداری داشته و باعث افزایش عرض از مبدأ شده است.
چنان که ملاحظه میگردد متغیر مجازی جنگ بر روی رابطه مبادله درآمدی صادرات مواد اولیه و محصولات کشاورزی تأثیر منفی داشته و باعث کاهش در عرض از مبدأ تابع روند طی سالهای 67-1359 شده است."