چکیده:
سلمان هراتی (1338-1365) از شاعران متعهد صاحبسبک معاصر در حوزۀ ادبیات انقلاب اسلامی و پایداری است. شعر سلمان زلال و یکدست و در عین حال صادقانه و صمیمی است. زبان شعری سلمان زبان شعر انقلاب است؛ ساده و بیآلایش و دلنشین؛ اما او از شیوههای گوناگونی برای ادبی شدن زبان خود بهره میبرد. از شگردهایی که سلمان برای ارتقای سطح عادی زبان شعری خویش به سطح ادبی به کار میگیرد استفاده از وجوه گوناگون فعل و نقشهای متمایز وجوه افعال است. وجه فعل مقولهای نحوی ـ معنایی است که نظر و دیدگاه گوینده را به محتوای آنچه میگوید نشان میدهد. درواقع، وجه فعل صورتی از ساختار فعل است که آن را به اعتبار چگونگی بیان مفهوم آن، که خبری را به طور قطعی برساند، یا وقوع کاری را با احتمال همراه کند، یا امری بودن فعلی را برساند، یکی از سه وجه اخباری یا التزامی یا امری به شمار میآورند. بنابراین، در فارسی امروز سه وجه بیشتر وجود ندارد: اخباری، التزامی، و امری. این پژوهش بر آن است تا با روشی کیفی ـ کمی به بررسی کاربرد وجوه افعال در اشعار سلمان هراتی بپردازد تا نشان دهد که سلمان برای شعریت بخشیدن به کلام خود تا چه حد و چگونه از آن بهره برده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که سلمان از برخی نقشهای وجه التزامی چون نقش دعایی، نقش منظوری، نقش بایدی، میزان قطعیت و امکان انجام عمل، و نیز از نقشهای وجه امری مانند وجه هشداری و وجه اجازهای در سرایش اشعار خود سود جسته است. با وجود این، کاربرد وجه اخباری در اشعار سلمان هراتی در مقایسه با وجه التزامی و امری بیشتر است.
خلاصه ماشینی:
درواقع ، وجـه فعـل صورتی از ساختار فعل است که آن را به اعتبار چگونگی بیـان مفهـوم آن ، کـه خبری را به طور قطعی برساند، یا وقوع کاری را با احتمال همراه کند، یا امری بودن فعلی را برساند، یکی از سه وجه اخباری یا التزامی یـا امـری بـه شـمار می آورند.
نتایج این پژوهش نشان می دهد که سلمان از برخی نقش های وجه التزامی چون نقش دعایی ، نقش منظوری ، نقش بایدی ، میزان قطعیت و امکان انجام عمل ، و نیز از * استاد گروه زبان و ادبیات فارسی ، دانشگاه ارومیه fatememodarresi@yahoo.
از شگردهایی که سلمان برای ارتقای سطح عادی زبان شعری خویش بـه سـطح ادبی به کار می گیرد استفاده از وجوه گوناگون فعل و نقش های متمایز آن است .
نگارندگان ایـن مقالـه بر این باورند وجه فعل صورتی از ساختار فعل اسـت کـه آن را بـه اعتبـار چگـونگی بیـان مفهوم آن که خبری را به طور قطعی برساند یا وقوع کاری را با احتمال همراه کند یـا امـری بودن فعلی را برساند، یکی از سه وجه اخباری یا التزامی یا امری به حساب می آورند.
اکنون با توجه به تعاریف وجه و تقسیم بندی های آن در دسـتورهای گوناگون سنتی و جدید و ذکر این نکته که در زبان فارسی امروز سه وجه بـیش تـر وجـود ندارد کاربرد وجوه افعال در اشعار سلمان هراتی بررسی و موشکافی می شود.
فعل ماضی نقلی ، از میان ساختارهای فعلی که وجه اخباری دارنـد و از لحاظ فراوانی در اشعار سلمان هراتی ، در جایگاه چهارم قرار دارد.