چکیده:
موافقتنامه نظام تجارت ترجیحی سازمان کنفرانس اسلامی (TPS/OIC)[2] با تأمین حد
نصاب الحاق کشورهای عضو به این موافقتنامه لازم الاجرا گردیده و در این مرحله،
انجام مذاکرات در خصوص اعمال ترجیحات تعرفهای پیش روی اعضاء قرار دارد.
مقاله حاضر با بکارگیری شاخص RCA، ظرفیتهای تجاری دوجانبه ایران با هریک از اعضاء
موافقتنامه را که میتوانند مشمول اخذ و یا اعمال ترجیحات تعرفهای قرار گیرند در
سطح کد شش رقمی سیستم هماهنگ (HS) مشخص نموده؛ و از شاخص Cosine به عنوان ضریب
تعدیلکننده برای محاسبه این ظرفیتها استفاده نموده است.
نتایج این بررسی نشان میدهد که میانگین ظرفیت صادرات غیرنفتی ایران به اعضاء
موافقتنامه در دوره 2001-1997 بالغ بر 400 میلیون دلار است که در مقایسه با صادرات
تحقق یافته (204 میلیون دلار) میتوانست تا حدود 2 برابر
افزایش یابد. در مقابل میانگین ظرفیت وارداتی ایران از بلوک ایجاد شده در طی دوره
مذکور بالغ بر یک میلیارد دلار بوده است که در مقایسه با واردات تحقق یافته (409
میلیون دلار) حدود 60 درصد ظرفیت بلااستفاده را به نمایش میگذارد.
همچنین اقلام مزیتدار صادراتی ایران (که کشورهای طرف تجاری برای آن اقلام دارای
عدم مزیت نسبی میباشند) با هریک از کشورهای عضو موافقتنامه مشخص گردیدهاند که
میتوانند مشمول اخذ ترجیحات تعرفهای قرار گیرند. از سوی دیگر، اقلام مزیت دار
صادراتی هر یک از کشورهای عضو (که ایران در آن اقلام دارای عدم مزیت نسبی میباشد)
نیز مشخص شدهاند که این اقلام نیز میتوانند مشمول اعمال ترجیحات تعرفهای قرار
داده شوند.
خلاصه ماشینی:
"در عین حال ضرایب بدست آمده بر روی بردار واردات ایران و صادرات کشورهای عضو طرف تجاری (جدول 8) نشان میدهد که میتوان بطور متوسط حدود 48 درصد از ظرفیت کامل وارداتی ایران که بالغ بر یک میلیارد دلار میباشد را بعنوان ظرفیت متناسب وارداتی کشور از بلوک تشخیص داد که در حال حاضر، حدود 40 درصد این ظرفیت تحقق یافته است.
جدول 8- شاخص Cosine براساس میانگین واردات ایران و میانگین صادرات کشورهای عضو TPS/OIC بر حسب کدهای 6 رقمی HS (براساس معیار مزیت نسبی آشکار شده) کشور شاخص Cosine کامرون 0/964 مصر 0/884 گینه 0/168 اردن 0/351 لیبی 0/366 مغرب 0/367 پاکستان 0/951 سنگال 0/371 تونس 0/460 ترکیه 0/234 اوگاندا 0/202 منبع: محاسبات انجام شده- دادههای خام از PC-TAS میانگین= 484/0 انحراف معیار = 288/0 دامنه تغییرات = 772/0-196/0 (بالاتر از 772/0: شدت تجاری بالا – کمتر از 196/0: شدت تجاری پایین) در ضمیمه (2) اقلام صادراتی کشورهای عضو که ایران واردکنندة عمدة آن اقلام میباشند مشخص گردیدهاند که در مذاکرات دوجانبه میتوانند مبنای اعمال ترجیحات تعرفهای از سوی کشور قرار گیرند.
براساس اطلاعات بدست آمده میانگین صادرات و واردات ایران به کشورهای عضو موافقتنامه در دوره 2001-1997 به ترتیب بالغ بر 208 و 409 میلیون دلار بوده است، که در این میان ترکیه به تنهایی سهمی حدود 60 درصد از تجارت ایران با بلوک ایجاد شده را بخود اختصاص میدهد (جدول 4)."