چکیده:
آشنایی تمدن ایرانی با نوآوریهای عصر جدید از مباحث بدیعی است که در دوره ناصرالدین
شاه (1313-1264 ھق) و سپس فرزند وی مظفرالدین شاه قاجار (1324-1313ھق) صورت
گرفته است. این دگرگونی موجب شد تا سازمانها و مؤسسات از جمله کتابخانهها در
چارچوبهای نوین ظاهر شوند. متأسفانه در این زمینه تاریخ کتابداری ایران با کمبود
اسناد معتبر مواجه است، بدین منظور ضمن تورق اهم مواد چاپی (سنگی و سربی)، متن
اسناد کتابداری دوره مظفری در طول یک دهه با توجه و تأکید بر پدیدههای نو در روند
کتابداری معرفی میشود.
خلاصه ماشینی:
"چنین بنیانی بر رشد مجموعهسازی[2] و علاقهمندی شاه به انتصاب یکی از اعیان به مقام کتابدار سلطنتی (سند اول)، توجه عالمان به نسخ خطی و بیاعتمادی به آن کتابدار (سند دوم)، اخبار مقدم از کتابخانههای عمومی به قسمی نو در این مملکت (سند سوم)، فرمان شاه و توجه به امور مدارس ملیه و کتابخانه عمومی مسبوق (سند چهارم)، قرائتخانه و روزنامهخوانی عامه (سند پنجم) منضم بر هدیه کتاب و نسخ مجانی و توجه به کتابخانه به منظور تعلیم و تعلم (سند ششم) معطوف است.
در توصیف اسناد و ذکر مأخذ سند اول: اخباری از کتابخانه سلطنتی در خصوص کتابخانه سلطنتی که توجهی شایان از سوی ناصرالدین شاه نسبت به آن به عمل آمده، مقالاتی چند مکتوب است و حاج محمدحسنخان اعتمادالسلطنه بر فهارس و ترتیب آن رنجی آورده[3]، ولی تصمیم مظفرالدین شاه به فزونی کتاب بر آن مجموعه و گزارش آن اخبار به تقریر میرزا عبدالحسین ملکالمورخین در مرآتالوقایع مظفری نوعی جنبه رسمی به قصد ضبط درباری حوادث تاریخی دارد تا عموم اعمال شاه را در کلام مبلغ دریاباند.
سند ششم: هدیه کتاب این نکته که مجموعهسازی کتابخانه از طریق هدیه نسخ حل شود از طرق پیشنهادی علاءالملک از اعضای قدیمی وزارت خارجه و وزیر علوم مظفری است که با جامعه فرنگ قرابتی درخور دارد."