چکیده:
در این مقاله سخن از حکومتی به نام سلغریان یا اتابکان فارس به میان آمده که از سال
543 تا 663 هجری قمری مطابق با 1148تا 1265 میلادی بر منطقه بزرگ فارس که دو سلسله
بزرگ یعنی ساسانیان و هخامنشیان از آنجا برخاستهاند، حکومت راندند. در این تحقیق
سعی بر آن شده است که از مطالب، منابع اصلی و دست اول استخراج شده و از همه نظر
وقایع حوادث آن دوره مورد بحث و بررسی قرار گیرد. لازم به یادآوری است که درباره
سلغریان تاکنون تحقیق جامع و کاملی صورت نگرفته است و شاید این مقاله بتواند
نکتههای تاریک بخشی از سرزمین ما را روشن نماید.
خلاصه ماشینی:
"مقدمه سلغریان اصلا از طوایف ترکمان بودند که از سال 543 تا 663 هجری قمری (1148- 1265 م) بر سرزمین وسیع فارس حکومت کردند و به اتابکان سلغری[1] یا اتابکان فارس شهرت داشتند و اتابک یا آتابیک به معنی "پدر بزرگ " است و از دو قسمت تشکیل شده _______________________________ 1- کلمۀ سلغر تا زمان مغولان به همین صورت در منابع ذکر شده و بعد از آن به صورت سالور نیز آمده است و معنی آن یعنی هرجا که رسد شمشیر و چماق او روان باشد.
در منابع عصر تیموری و صفوی بر ورود سلغریان در ابتدای عهد سلجوقیان و حجابتیافتن سلغر اشاره شده و نوشتهاند که قوم سلغر در کهکیلویه مسکن گزیدند[9] براساس نوشتههای محمد شبانکارهای "ایشان (اتابکان فارس) را اتابک گفتندی زیرا که ملک فارس را به تغلب از دست نواب اتابک محمدبن ایلدگز بیرون کردند و این اتابک محمد از موالی ملوک سلجوقی بود و اصل این ملوک هم از تراکمۀ فارس است و ایشان را ملوک سلغریه گویند و بنیاد حکومت و نام اتابکی برخود نهادند.
"[52] همچنین وی در توصیف اوضاع فارس مینویسد: "کوهها از متغلبان خالی شده و راهها از متسلطان ایمن گشته، کاروانها از اطراف و نواحی بیزحمت میآیند و میروند و برزگران در مواضع دور دست فارغ و آزاد تخم میکارند و میدروند"[53] از سوی دیگر، به هنگام فرار سلطان محمد خوارزمشاه از برابر مغولان، فارس، به عنوان یک پناهگاه از سوی اتابک لر بزرگ، هزار اسب، به وی پیشنهاد شد بنابر نوشته ابن اثیر، غیاثالدین خوارزمشاه نیز به جهت حضور مغولان در مناطق مرکزی ایران، در حمله دوم خود _______________________________ 50- تاریخ وصاف، ص 157؛ شیرازنامه، ص 85."