چکیده:
توسعۀ پایدار و به تبع آن توسعۀ پایدار محلهای مفهومی است که در سالهای اخیر در مجامع علمی مطرح شده است و ارتباط تنگاتنگی با آسیبهای اجتماعی، زیستمحیطی، اقتصادی و معیشت شهری، امنیت، مشارکت، شکل، بافت و مدیریت شهری دارد. امروزه پایدارترین و مؤثرترین برنامههای توسعهای آنهاییاند که مبتنی بر ویژگیها و نیازهای خانوادهها و جمعیتهای محلهای تدوین و ارائه گردند. روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی با تأکید بر «جامعنگری» بوده و جمعآوری اطلاعات بهصورت پیمایشی صورت گرفته است. در این پژوهش از میان چهار بافت مشخص در شهر سقز، از هر بافت یک محله برای نمونه انتخاب شده و در هر محله با توزیع و تکمیل پرسشنامه و بهرهگیری از مدل ELECTRE وضعیت پایداری بافتهای شهری مشخص شدهاند. در این تحلیل 8 شاخص در ابعاد اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، کالبدی و زیستمحیطی بهکار رفته است. بر اساس یافتههای پژوهش، میزان پایداری محلات تحت مطالعه بدین ترتیب اولویتبندی میشود: محلۀ «ناوقلا» در بافت قدیمی با 3 امتیاز به عنوان محلۀ پایدار شناخته میشود که از دلایل آن میتوان به هویت محلی، حس تعلق مکانی، مشارکت ساکنان در امور مربوط و سرزندگی در ساختار کالبدی این محله اشاره کرد. محلۀ «سیودومتری» در بافت میانی با 1 امتیاز به عنوان محلۀ نیمهپایدار شناخته میشود. محلههای «شهرک دانشگاه» در بافت نسبتا جدید و «بهارستان» در بافت جدید با کسب امتیاز 2- به عنوان محلۀ ناپایدار شناخته میشوند. از دلایل ناپایداری این محلهها میتوان به کمتوجهی مدیران شهری، نبود ظرفیت قابلتحمل محله و فقدان مشارکت ساکنان در کارهای جمعی محله اشاره کرد.توسعة پایدار و به تبع آن توسعة پایدار محله ای مفهومی است که در سال های اخیر در مجامع علمـی مطـرح شـده است و ارتباط تنگاتنگی با آسیب های اجتماعی ، زیست محیطی ، اقتصادی و معیشت شهری ، امنیت ، مشارکت ، شکل ، بافت و مدیریت شهری دارد. امروزه پایدارترین و مؤثرترین برنامه های توسعه ای آنهایی اند که مبتنی بر ویژگی ها و نیازهای خانواده ها و جمعیت های محله ای تدوین و ارائه گردند. روش پژوهش حاضر توصیفی - تحلیلی با تأکیـد بـر «جامع نگری » بوده و جمع آوری اطلاعات به صورت پیمایشی صورت گرفته است . در این پژوهش از میان چهار بافت مشخص در شهر سقز، از هر بافت یک محله برای نمونه انتخاب شده و در هر محله با توزیع و تکمیل پرسش نامه و بهره گیری از مدل ELECTRE وضعیت پایداری بافت های شهری مشخص شده اند. در این تحلیـل ٨ شـاخص در ابعاد اجتماعی - فرهنگی ، اقتصادی ، کالبدی و زیست محیطی به کار رفته است . بر اساس یافته های پـژوهش ، میـزان پایداری محلات تحت مطالعه بدین ترتیب اولویت بندی می شود: محلة «ناوقلا» در بافت قدیمی با ٣ امتیاز به عنوان محلة پایدار شناخته می شود که از دلایل آن می توان به هویت محلی ، حس تعلق مکانی ، مشارکت سـاکنان در امـور مربوط و سرزندگی در ساختار کالبدی این محله اشاره کرد. محلة «سی ودومتری » در بافـت میـانی بـا ١ امتیـاز بـه عنوان محلة نیمه پایدار شناخته می شود. محله های «شهرک دانشگاه » در بافت نسبتا جدید و «بهارستان » در بافـت جدید با کسب امتیاز ٢- به عنوان محلة ناپایدار شناخته می شوند. از دلایل ناپایداری ایـن محلـه هـا مـی تـوان بـه کم توجهی مدیران شهری ، نبود ظرفیت قابل تحمل محله و فقدان مشارکت ساکنان در کارهای جمعی محلـه اشـاره کرد.
خلاصه ماشینی:
"ابعاد، معیارها و شاخص های پایداری محله ای معیار شاخص وجود ساختمان ها و عناصر شاخص ، قدیمی بودن محله ، باهویت بودن محله ، وجود نهادهای رسمی هویت و غیررسمی شناخت غریبه درمحله ، تردد کودکان و بانوان در شب ، امنیت در ساعات پایانی شب ، نبود امنیت و ایمنی بزهکاری در محله ، نبود فضای تاریک و بی دفاع در محله ، امنیت عابر پیاده ، نبود مکان های حادثه خیز بعد اجتماعی - ترافیکی فرهنگی وجودمراکزخریدو گذراندن اوقات فراغت ، وجود فضا برای برگزاری مراسم ، برگزاری برنامه های سرزندگی فرهنگی ، وجود مکان های فرهنگی و ورزشی ، وجود فضا برای پیاده روی و دوچرخه سواری ، وجود محل بازی برای کودکان تعلق خاطر قدیمی بودن محله ، مدت زمان اقامت در محله ، عدم ترک محله ، همکاری در جهت رفع مشکلات مکانی محله ، انتخاب دوست از میان اهالی محله ، مراودات اجتماعی با همسایگان و اهل محله آلودگی های هوا، احساس آرامش درمحله ،میزان سروصدا، زیبایی ساختمان هاو دیوارها، وجود مبلمان مناسب صوتی و بصری شهری ، آلودگی هوا رضایت ازجمع آوری زباله ،وجودمراکز خرید زبالة قابل بازیافت ،نظافت کوچه و خیابان و مجاری بعد زیست محیطی نظافت و پسماند آب ، وجود مخزن زباله در معابر تراکم و ظرفیت تراکم جمعیتی و ساختمانی ،توان محله در ارائة خدمات ، ظرفیت تأسیسات زیربنایی و شبکة قابل تحمل محله ارتباطی ، تراکم ادراکی اهالی محله فضای سبز سرانة فضای سبز،نسبت فضای سبز به فضای مسکونی ، کافی بودن تعداد پارک و فضای سبز اشتغال درصدجمعیت شاغل محله ، وجود برنامه های اشتغال در محله ، میزان درآمد ساکنان ارزش زمین قیمت زمین تجاری و مسکونی ، نوسان قیمت زمین در محله نسبت به منطقه بعد اقتصادی رضایت شاغلان از فعالیت در محله ، سابقه و دوام شغلی ، نوع مالکیت واحدهای تجاری ، نسبت نظام فعالیت سطح تجاری به مسکونی ، ارتباط فعالیت با نوع نیاز ساکنان ، توزیع مکانی مناسب فعالیت ها در محله ، نسبت کاربری های مختلط به مسکونی ، عدم مزاحمت های شغلی ، سودآوری فعالیت های تجاری پویایی و تغییرات فیزیکی درمحله وافزایش آرامش و کیفیت زندگی ،تغییرات فیزیکی در محله و بهبود سازگاری وضعیت محله ، وضعیت بافت فرسوده خوانایی پیداکردن نشانی ،شناختن مرزمحله توسط ساکنان ، وجودعناصر و نشانه های شاخص بعد کالبدی تنوع درانتخاب مسکن براساس درآمد و ساختار فرهنگی ، تنوع در ارائة خدمات برای گروه های تنوع مختلف جمعیتی دسترسی دسترسی آسان به خدمات محله ای ، دسترسی به وسایل حمل ونقل عمومی ،کیفیت پیاده روها مأخذ: (نوریان و عبدالهی ثابت ، ١٣٨٦: ٥١)، (کاظمیان و دیگران ، ١٣٩٠: ١٠)، (عزیزی ، ١٣٨٥: ٣٨) عزیزی نیز اصول و معیارهای پایداری محله را شامل شاخص های هویت و سرزندگی ، پویایی ، تنوع ، دسترسـی ، تـراکم و ظرفیت قابل تحمل محیط معرفی می کند."