چکیده:
سنگ نگارها از نظر انجام مطالعات تاریخ هنر، باستان شناسی و مطالعات انسان شناسی از اهمیت ویژه ای برخوردارند. محور اصلی مقاله حاضر معرفی یکی از مهم ترین نگاره های استان خراسان جنوبی با نام سنگ نگاره خزان در شهرستان بیرجند است . گردآوری اطلاعات به دو روش میدانی و کتابخانه ای صورت گرفته است . نتایج پژوهش و مطالعات تحلیلی کنده نگاره ها بر پایه نمونه های برگزیده نقش مایه است . تعدادی از نقوش نویافته هستند؛ گونه ها و ریخت های متنوع جانداران و اشیاء کنده شده بر سنگ ها و صخره ها را معرفی می کند. نقوش شاخص یافت شده به نقوش حیوانی ، انسانی ، نمادین و تعدادی نقوش نامعلوم تقسیم بندی می شوند. این نقوش علاوه بر تنوع نقش مایه از نظر قدمت نیز اهمیت زیادی دارند.
خلاصه ماشینی:
"Key words: Rock Art, Southern Khorasan, Khazan Petroglyph, Motifs ١- مقدمه استفاده از سنگ و صخره در ایران در بیان قدرت سیاسی و ثبت پیروزی های پرشکوه صاحبان قدرت ، پیشینه ای چند هزار ساله دارد و آثار و نمودهای فراوان آن در دوران تاریخی (از پیش از عیلامی تا اواخر قاجار) شناسایی شده است .
نقوش صخره ای از شاخص ترین نمونه های آثار هنری و فرهنگی چند بعدی اند که در علوم مختلف از جمله باستان شناسی ، تاریخ هنر، علوم ارتباطات و غیره از مدارک مهم به شمار می آیند و تاکنون تعداد قابل توجهی از این آثار در آسیا، آفریقا، اروپا، آمریکا و حتی استرالیا کشف و معرفی شده اند و در ایران نمونه های ارزشمندی وجود دارد که با مطالعه و کار عملی بر روی آن ها می توان به فرهنگ های مختلف ، شاخص های فرهنگی و ارتباطات مختلف مناطق پی برد (محمدی فر و همتی ازندریانی ، ١٣٩٣: ٢٢٤).
١٤- بحث و نتیجه گیری از آن چه که از بررسی های باستان شناختی بر روی سنگ نگاره خزان حاصل گردید، تنها صخره هایی دارای کنده نگاری اند که در بلندی و ارتفاعات و عمدتا در مسیر اصلی و یا در گذرگاه های کوهستانی واقع شده اند و هم اکنون نیز این سنگ ها مورد توجه نقش گران خوابگاه حیواناتی چون بز کوهی است و فراوانی این نوع حیوان بر روی سنگ ها از شرایط زیست محیطی منطقه جهت استراحتگاه حیوانات خبر می دهد."