چکیده:
یکـی از شـایع تـرین پدیـده هـای ذهنـی کـه موجـب تیرگـی دل ، ظلمـت درون ، کـدورت و افسردگی می شود، سوءظن است . فرد بدگمان تنها به نقطه هـای ضـعف و مـبهم و تاریـک زنـدگی خود و دیگران توجه می کند. این پدیده ممکن است حتی در قوه دماغی انسان هم اخـتلال بوجـود آورده و باعث وسوسه در عقا ید و افکارش شده و در غایت ، به خروج از ایمان منتهی گـردد . ضـد آن حسن ظن و خوش گمانی و روشن بینی است که با فطرت آدمی و هدف آفـرینش ، همـاهنگی و همبستگی داشته ، آرامش درون و سعادت را به دنبال دارد . پـ ژوهش حاضـر، ضـمن بررسـی مـوارد استعمال واژه ظّن و تبیین مفهوم دقیق آن به مباحثی چون سـوءظّن بـه خـود، دیگـران و خداونـد و نقطه ی مقابل آن و همچنین عوامل ایجاد کننده و آثار و درمان آن پرداخته است .
خلاصه ماشینی:
"با توجه بـه احادیـث مـذکور کـه جـواز سـوءظن را در مـواردی تأییـد نمـوده ، نتیجـه می گیریم که : ١- سوءظن در برابر دشمنان نه تنها صحیح است بلکه واجب بوده زیرا: دشمن ارچه دوستانه گویدت دام دان گرچه زدانه گویدت (سعدی) ٢- هرگاه در محیطی، فساد به صورت یـک خـوی غالـب درآیـد حـسن ظـن داشـتن انسان را گرفتار عواقب ناگوار می کند در حدیثی از رسول اکـرم ٦ بـه ایـن موضـوع هـشدار داده شده : «احترسوا من الناس بسوء الظن »(محمدی ری شهری،٦٣٦.
(کاوی، ٣٢١) جایگاه حسن ظن در رفتار های اجتماعی (روشن بینی) «اگر جامع ه ای براساس حسن ظن بیمه شود نه کسی می تواند به عنوان خـود برتربینـی دیگران را وسیله تفریح و سخره قرار دهـد و نـه مـی توانـد زبـان بـه عیـب جـویی ایـن و آن بگشاید و با القاب زشت ، حرمت و شخصیت افراد را درهم بشکند و نیز حق ندارد گمان بد ببرد و یا در زندگی خصوصی افراد به جستجو بپردازد و عیب پنهانی آنان را بـرای دیگـران فاش سازد .
بدین نحو که نه تنها مردم در عمل و با دست به یکدیگر نباید هجوم کنند بلکه از نظر زبان و از آن بالاتر از نظر اندیشه و فکر باید درامان باشند و هر کس احساس کنـد کـه دیگـری حتی در منطقه افکار خود تیر های تهمت را به سوی او نشانه گیری نمی کنـد، و ایـن امنیتـی است در بالاترین سطح که جز در یک جامعه مذهبی و مـؤمن امکـان پـذیر نیـست ."