چکیده:
فضای آشفته سیاسی و ترکیب اجتماعی و فرهنگی ناهمگون سرزمین آناتولی، همواره پذیرای
پیروان ادیان و مذاهب گوناگون بوده است. تهاجم مغول و پیامدهای سیاسی اجتماعی ناشی
از آن، فضای فکری ومذهبی آشفته و در عین حال، آزادی را برای پیروان مذاهب و نحله
های مختلف، نظیر تشیع و تصوف که تا پیش از آن آزادی عمل چندانی نداشتند، فراهم
نمود. در آناتولی از قرن هفتم به بعد، تصوف در نتیجه شرایط آشفته اجتماعی، تشویق
مغولان و مهاجرت برخی از بزرگان تصوف به این سرزمین، به شکل بی سابقه ای گسترش یافت
و به علت وجود برخی زمینه های مشترک و ورود گسترده غلات شیعه به طریقت های صوفیانه،
با تشیع درآمیخت.
موضوع این پژوهش بررسی اوضاع دینی سرزمین آناتولی با تأکید بر وضعیت تشیع و تصوف و
رابطه این دو مسلک با یکدیگر است که با هدف آگاهی از عقاید و باورهای مذهبی رایج در
میان ترکمانان این منطقه و نقش آن ها در همگرایی آنان و نیز رهبران طریقت صفویه
صورت گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"9 این امر بدان سبب بود که در طول این دوره، تسامح و تساهل دینی سلجوقیان روم و توجه و احترام آنها به عرفا و متصوفه، به همراه مصائب و آشفتگی هایی که در نیتجه تهاجم مغول دامنگیر جهان اسلام، به ویژه مناطق شرقی آن، شده بود، موجب مهاجرت جمع کثیری از مشایخ معروف تصوف نظیر مولانا جلاالدین رومی (متوفای 622ق)، اوحدالدین کرمانی (متوفای 635ق)، نجم الدین دایه (متوفای 645ق) و بسیاری دیگر از عرفا و متصوفه به سرزمین آناتولی گردید و هر یک از آنها با پدید آوردن آثار منظوم و منثور متعدد، به گسترش عقاید صوفیانه در این سرزمین کمک نمودند.
پیروان این فرقه ها که در سرزمین های خود، به ویژه در ایران و سوریه، تحت تعقیب قرار گرفته بودند، پس از مهاجرت به آناتولی با استفاده از پوشش تصوف،وارد طریقت های صوفیانه فعال در این سرزمین شدند و سپس با رفتن به میان روستاییان و کوچ نشینان ساده لوح، عقاید خود را تبلیغ نمودند و چون این ترکمانان خانه به دوش بیش از آنکه از دستورات محکم اسلامی پیروی کنند به عقاید آزاد باطنی تمایل نشان می دادند، تبلیغات این فرقه های باطنی شیعی در میان آنها اغلب با موفقیت همراه بود و باعث می شد تا این مردم، مشتاقانه در قیام هایی که از جانب رهبران این غلات ترتیب داده می شد، شرکت کنند."