چکیده:
در این مقاله به مقایسه مواد آذرآوری در دره های ملارورینه در حوضه آبخیز یخار در دامنه جنوب شرقی مخروط آتشفشان دماوند پرداخته می شود.نقش مطالعه مواد آذرآوری در شناخت بیشتر مخروط آتشفشانی دماوند و قدرت انفجاری آن و خسارت احتمالی به مناطق مسکونی پیرامون، نکته قابل توجهی است که اهمیت این تحقیق را نشان می دهد. جوانترین فوران شناخته شده دماوند، جریان گدازه ها در دامنه غربی با سنی حدود 7.3 هزار سال و قدیمی ترین آن با سنی حدود 1.5 میلیون سال مربوط به بخش شمالی منطقه می باشد. سه بخش از رسوبات پومیس جوان در دامنه جنوبی غربی تا جنوب شرقی با عناوین کرم پشته، رینه و ملار با محدوده سنی 7.3 تا 25 هزار سال قابل شناسائی می باشند که پومیس رینه و ملار موضوع مورد مطالعه این تحقیق می باشد. پومیس های بارشی ملار و رینه به سمت شرق پراکنده شده و رسوبات پومیس جریانی آذر آواری به فاصله 20 کیلومتری از قله گسترش پیدا کرده و در آخرین مرحله توسط لاهار پوشیده شده است. این تحقیق با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و با بهره گیری از ابزار های مناسب به همراه بازدید میدانی به انجام رسیده است. هدف از این تحقیق شناخت مواد آذرآواری جوان و محدوده پراکندگی و تفاوتهای موجود بین آنها وشناخت قدرت انفجاری دماوند با توجه به پراکندگی مواد آذرآواری می باشد. نتایج مطالعه نشان میدهد، دماوند فوران های انفجاری با قدرت بالا داشته که سبب پراکندگی مواد آذرآواری از جمله پومیس در محدوده وسیع شده وبین پومیس مناطق مختلف از جمله ملار و رینه تفاوت هایی در زمینه جورشدگی، گردشدگی، نوع تشکیل (بارشی و جریانی) دیده می شود. رسوبات آذرآواری توسط لاهار پوشیده شده و میزان و گستردگی لاهار در تمام قسمت ها یکسان نبوده بطوریکه در منطقه مورد مطالعه لاهار رینه بدلیل کاهش شیب از ضخامت و گستردگی بیشتری نسبت به ملار برخوردار می باشد.
خلاصه ماشینی:
"جدول ١: طبقه بندی قطعات، سنگها و رسوبات موادآذرآواری (اشمیت ،١٩٨١) سنگهای آذرآواری رسوبات آذرآواری قطعات آذرآواری اندازه ذرات (میلیمتر) آگلومرا- برش پیروکلاستیک بمب - تفرا بمب ،قطعه سنگ > 64 سنگ لاپیلی قطعه سنگ - تفرا لاپیلی - تفرا 2 - 64 توف درشت دانه خاکستردرشت دانه خاکستر دانه درشت 0,032 – 2 توف ریز دانه خاکستر ریز دانه خاکستر دانه ریز < 0,032 آتشفشان دماوند، مرتفع ترین قله آتشفشانی درآسیای میانه با ارتفاع ٥٦١٠ متر و با وسعت ٤٥٠ کیلومتر مربع (زارعی نژاد ،١٣٨٧) متشکل از تراکی آندزیت و مواد آذر آوری بر روی کمربند چین خورده و گسلی البرز در جنوب دریای مازندران واقع شده است (شکل ١).
/ شکل ٤: مشخصات مقطع مورد مطالعه و ستون چینه شناسی مقطع مورد مطالعه مواد آذر آوری رینه : این رسوبات در دره ملار در کنار دره گزنه در شرق مخروط آتشفشان دماوند که جزو حوضه آبخیز یخار می باشد مورد بررسی قرار گرفته است .
جدول ٥: تفاوت مواد آذرآواری (پومیس و لاهار) در ملار و رینه خصوصیات مواد آذر آواری ملار رینه رنگ غالبا روشن (قطعات بزرگتراز cm10 بندرت تیره می باشند) روشن تا تیره (قطعات زیر ١٠ cm غالبا تیره) نوع غالبا بارشی غالبا جریانی اندازه (در مقطع مورد مطالعه ) ریز تا درشت ریز تا خیلی درشت ٢٠% پومیس > cm5 ٥ تا ٢٥%قطعات > cm1 حجم خاکستر زیاد (به خوبی قابل تفکیک ) کم ( لایه های کم ضخامت ) لاهار در روی رسوبات و میان لایه ها درروی رسوبات با حجم بسیار زیاد و ضخامت کم در میان لایه ها نتیجه گیری: آتشفشان دماوند از ١."