چکیده:
هجـوم مغـول بـه ایـران در سـال ٦١٦ هــ.ق، موجـب تخریـب بـسیاری از مراکـز و موسـسات علمـی و فرهنگـی ایـن سـرزمین گردیـد؛ امـا پـس از یـک دوره فتـرت فرهنگـی ، دوبـاره برخـی از شــعب علــوم، همزمــان بــا حاکمیــت ایلخانــان مغــول و بــه همــت اندیــشمندان ایرانــی ، شــکوفا شــدند در همــین راســتا، نوشــتار حاضــر بــا کاربــست روشــی تحلیلــی بــر آن اســت تــا در گــام نخــست وضــعیت دو علــم نجــوم و ریاضــیات و عملکــرد دانــشمندان ایــن علــوم در عــصر ایلخــانی را مــورد واکــاوی قــرار داده و در گــام دوم بــه تبیــین جایگــاه و پایگــاه ایــن دانــشمندان و آثـار آنـان در نـزد ایلخانـان مغـول بپـردازد؛ بنـابراین ، پرسـش اصـلی نوشـتار حاضـر عبـارت اسـت از اینکــه : همزمــان بــا حاکمیــت ایلخانــان بــزرگ (٧٣٦-٦٥٦ هـــ.ق)، دو علــم نجــوم و ریاضــیات، چــه وضـعیتی داشـته و منجمـان و ریاضـی دانـان، از چـه جایگـاهی در نـزد ایلخانـان، برخـوردار بودنـد؟ بـا توجــه بــه اینکــه نجــوم از سلــسله علــوم مــورد عنایــت مغــولان بــود، در نتیجــه ، منجمــان از علاقــة ایلخانــان مغــول بــه احکــام نجــوم، جهــت پیــشرفت آن بهــرهبــرداری کردنــد. از همــین رو ریاضــیات نیز در سایة وابستگی به علم نجوم، خیلی زود رو به ترقی نهاد.
خلاصه ماشینی:
"ق ) چــه تــاثیری بــر علــوم ریاضــیات و نجــوم ایــن ســرزمین گذاشــت ؟ ٢- عملکــرد دانــشمندان نجــوم و ریاضــیات در بازســازی و پیــشرفت ایــن علــوم در ایــران دورة ایلخــانی چگونــه بــود؟ ٣- منجمان و ریاضی دانان، از چه جایگاهی نزد ایلخانان مغول برخوردار بودند؟ ١-٢-پیشینة تحقیق مایــه ء بــسی خرســندی اســت کــه اندیــشمندان و محققــان بنــام و گرانــسنگی همچــون برتولــد اشــپولر در کتــاب « تــاریخ مغــول»، جــورج ســارتون در کتــاب «مقدمــه ای بــر تــاریخ علــم »، ســید حــسین نــصر در آثــاری همچــون «علــم و تمــدن در اســلام » و « نظــر متفکــران اســلامی دربــارة طبیعــت »، ابوالقاســم قربــانی در آثــاری همچــون « فارســی نامــه ، احــوال و آثــار کمــالالــدین فارســی » و « زندگینامــة ریاضــی دانــان دوره اســلامی از ســدة سـوم تـا یـازدهم هجـری » و مهـدی فرشـاد در کتـاب «تـاریخ علـم در ایـران» بـه جریـان علمــی ایــران در دورة اســلامی پرداختــه و در ایــن بــین از وضــعیت علمــی ایــران در عــصر ایلخانــان نیــز، ســخن بــه میــان آوردهانــد؛ امــا نوشــتار حاضــر بــر آن اســت تــا بــا محــدود ســاختن دایــرة تحقیــق بــر دورة ایلخــانی ، و غــور در وضــعیت علمــی ایــن دوره، وضـع دو علــم ریاضــی و نجـوم عــصر مــذکور را واکــاوی کـرده و جایگــاه عالمــان ایــن علوم نزد ایلخانان مغول را مورد تبیین قرار دهد.
ایرانیــان بعــد از اســلام در کنــار علــم نجــوم بــه ریاضــیات و فــروع آن همچــون حــساب، هندســه توجــه خاصــی پیــدا کردنــد و از کتــابهــای اوقلیــدس و فیثــاغورث ســود بردنــد (آربــری ، ١٣٤٦: ١٨٠)؛ از همــین روســت کــه پیــشرفت هــای ســتاره شناســی در ایـن عـصر مرهـون پیـشرفت هـای حاصـل در ریاضـیات، هندسـه و مثلثـات بـوده اسـت (فرشــاد، ١٣٦٥: ١."