چکیده:
در پـژوهش حاضـر سـعی بـر آن بـوده تـا اوضـاع و احـوال جیرفـت ، بیـشتر از منظـر سیاســی ، نظــامی _ امنیتــی و تــا حــدودی از نظــر فرهنگــی ، اجتمــاعی و اقتــصادی در فاصـلة سـالهــای (١٣٢٢- ١٣٣٠ه .ق) بـر اســاس اسـناد و گـزارشهــای محرمانـه بررســی شــود. محــدودة نوشــتة حاضــر مربــوط بــه دوران مظفــری و مــشروطه خواهــد بــود. بررســی بــه صــورت اســنادی و بــا مطالعــة کتــب اســناد در ارتبــاط بــا محــور پــژوهش صورت گرفتـه اسـت . از خـلال یافتـه هـا و تحلیـل آنهـا ایـن مهـم بـه دسـت مـی آیـد کـه جیرفت بـا توجـه بـه سـابقه و قـدمت تمـدن آن، همـواره بـا مـصائب ، مـشکلات، تجـاوز، تعــدی، ظلــم و چپــاول روبــه رو و همیــشه مــورد بــی تــوجهی دولــت وقــت آن روزگــار بــوده و بــه رغــم تمــامی امکانــات طبیعــی ، نیــروی انــسانی و منــابع غنــی ، هیچگــاه در جایگاه حقیقی خود قرار نگرفته است .
خلاصه ماشینی:
"دربــارة چگــونگی دادن و گــرفتن حکومــت کرمــان شــواهدی در روزنامــة خــاطرات اعتمادالـسلطنه یـاد شـده اسـت ؛ بـه عـلاوه، حکـامی کـه بـرای ایـالات گونـاگون از جملـه کرمـان و توابـع آن انتخـاب مـی شـدند گویـا جـز اخـذ و گـرفتن مالیـات از رعیـت هـدف و منظـوری دیگــر نداشــتند و بــرای دریافــت مالیـات از هــیچ گونــه ظلــم و ســتم و تعــدی خــودداری نمــی کردنــد؛ بــه هــر صــورت ســخت گیــری حکــام کرمــان و توابــع آن بــر مـردم کرمـان، بـی ت أثیر در رونـد جریـان مـشروطه نبـود؛ از ایـن رو، سـالهـای ١٣٢٢ و ١٣٢٣ ه ٠ ق- یــک ســال قبــل از اعــلان مــشروطیت - را بایــد یکــی از مهــم تــرین ســالهــای تحــول تاریخی کرمان دانست .
یاغیــان در جیرفــت ، ایــن فــراش باشــی را دســتگیر نمــوده و کاغــذهای او را گرفتنــد و گمــان نمـی کـنم از موقـع دسـتگیر شـدن وی تـا زمـانی کـه دولـت ایـران ایـن نـسبت را بـه او دادنـد، چنــدان طــولی نکــشید کــه ایــن کاغــذ از جیرفــت بــه تهــران برســد و اگــر ایــن طــور باشــد، معلـوم مـی شـود کـه دولــت ، نـه فقـط بـرای وجـود داشــتن چنـین خطـی ، بلکـه بـرای کــم و کیــف منــدرجات آن، بــر اطلاعــات تلگرافــی کــه از یاغیــان رســیده، اعتمــاد نمــوده اســت و در هــر صــورت مــستقیما بــا یاغیــان مخــابره مــی نمــوده اســت ؛ در حقیقــت ، حکمــران معــزول جیرفــت کــه یکــی از ســرکردگان یاغیــان بــود فقــط یــک ثمــن یــا عــشر مالیــات بــده ســال گذشــته خــود را پرداختــه و بــسیار ممکــن اســت کــه یاغیــان، حکــم ســختی را کــه بــرای وصــول تمــام مالیــاتهــای عقــب افتــاده داده شــده بــود، بــرای غــارت عمــومی بــه کــار بــرده بودند (بشیری، ١٣٦٣،ج٨: ١٨٦١)."