چکیده:
چگونگی رابطة علم و دین از دیدگاه مفسران اسـلامی را مـی تـوان در تفسـیر آیـات کیهانی قرآن کریم و رویارویی آن با علوم تجربی جستجو کرد. دراین میان المنـار و المیزان به عنوان مهم ترین تفاسیر معاصـر، رویکردهـای متفـاوتی دربـارة ایـن مسـئله دارند. محمد رشید رضا بر این باور است که یکی از جنبه های اعجـاز قـرآن کـریم ، اعجاز علمی آن است . این پیش فرض، او را بـر آن داشـته تـا در رویـارویی بـا علـوم تجربی ، بیشتر در صدد اعلام هم نوایی میان گزارههای دینی و یافته های تجربی برآید و از چالش جدی با این علوم پرهیز کند. در برابر، علامـه طباطبـایی ق روشـمندتر بـا علوم تجربی برخورد می کنـد و بـرای ایـن مهـم ، معیارهـایی ازجملـه لـزوم پشـتیبانی فرضیه های علمی با براهین یقینی دارد. این معیارها موجب شـده گـاه بـه مفـاد علـوم تجربی توجهی نکند و گاه با این علوم حتی معرفت دینی را تاویل کند. بااین همه بـه سبب ابهام در جنبه های معرفت شـناختی مسـئله ، رویکـرد هـیچ کـدام از دو تفسـیر از کارآمدی لازم برای ترسیم الگویی جامع برخوردار نیستند.
خلاصه ماشینی:
"ایشان اگرچه در مسئلة گردش زمین به دور خورشید، معتقد اسـت توجـه تنهـا بـه 37 دین ، ما را از مراجعه به داده های علوم طبیعی بی نیاز می کرد ـ چه اینکه توجه به این علوم / در ابتدا معرفت دینی را نیز منحرف کرده بود (همان ، ج٨، ص١٥٧) ـ ولی حجم استناد به علوم طبیعی در اینجا، بیانگر نقش محوری این علوم در فهم بهتر بخش های طبیعی دین و داوری میان برداشت های متضاد از آن در اندیشة علامه ق است .
اگرچه علامه ق در معنای واژة شهاب و همچنین در داوری دیدگاه مفسران پیشـین ، نگاه ویژه ای به علوم طبیعی دارد؛ اما به نظر می رسد ایشان با توجه بـه یافتـه هـای ایـن علوم ، جمع میان آن و معارف دینی را ناممکن می دانـد؛ ازایـن رو بـا فـرق نهـادن میـان شهاب رصد که عامل راندن جـن و شـیاطین اسـت و شـهاب آسـمانی (همـان ، ج٢٠، ص٤٧)، معرفت دینی را تأویل و از بروز هرگونه تعارض و چالش میان معارف دینی و علوم تجربی پیشگیری می کند.
المنار در تفسیر آیات کیهانی قـرآن کـریم ، بـه صـورت جزئـی ، آیـات و علـوم طبیعـی را بـا یکـدیگر سـنجیده ، همـواره بـا آخـرین دستاوردهای علمی روبه رو می شود که نه تنها به شکل معجزه آسایی با گزاره های قرآنـی سازگارند، که آنها را به نیکی تبیین و مراد برخی را به تازگی روشن می کند؛ اما بیان ایـن نکتة مهم که علوم تجربی بر اساس کدام معیار کلی با گزاره های دینی ، دادوستد معرفتی دارند مغفول مانده است ."