چکیده:
زبان فارسی و زبان ترکی آذربایجانی قرنهای متمادی است که در تماس نزدیـک بـا یکـدیگر قراردارنـد، بنابراین طبیعی است که بین این دو زبان برخورد صورت گرفته و بر همدیگر تاثیر گذاشته باشند. پـژوهش حاضر درصدد یافتن پاسخ برای دو پرسش زیر است : نخست این که آیا در نتیجه این تماسها و برخوردها مدلهای ذهنی گویشوران این دو زبان به هم نزدیک شده است . و دوم ایـن کـه آیـا مفهـوم تـابلوی ذهنـی پیشنهادی جانسون - لرد (١٩٨٣) کارآیی لازم برای بررسی مدل های ذهنی گویشوران این دو زبان را دارد. بدین منظور نگارندگان سعی دارند مدل های ذهنی گویشوران فارسی معیار را با مدل های ذهنی گویشوران گویش میاندوآب (از گویش های زبان ترکی آذربایجانی) مقایسه کنند. در مرحله گردآوری داده هاتعداد ٢٣٤ مصدر مرکب با جزءهای فعلی «خوردن ، زدن ، کشیدن و گرفتن » از زبان فارسی معیار انتخـاب شـد و در اختیار بیست گویشور آذری زبان قرار گرفت . برای هر مصدر مرکب معادلی در ترکیآذربایجانی انتخاب شد که بیش از نیمی از گویشوران از معادل مورد نظر استفاده کرده بودند. در نهایت ، سعی شد مدل های ذهنـی گویشوران فارسی زبان و آذریزبان با بهره جستن از مفهوم تابلوی ذهنی پیشنهادی جانسون - لرد با یکدیگر مقایسه شوند. در نتیجه تحلیل داده ها مشخص شد که هر چند مشابهت های فراوانی بین مـد هـای ذهنـی فارسی زبانان و آذریزبانان وجود دارد ولی مدل های ذهنی فارسیزبانان پیچیده تر و گسترده تر اسـت . در زبان ترکی آذربایجانی تمایل به استفاده از مصدر ساده نیز به فراوانی مشاهده میشود. و دیگر این که مفهوم تابلوی ذهنی پیشنهادی جانسون - لرد دارای نارساییهایی است و برای مقایسه مدلهای ذهنی گویشوران این دو زبان کارآیی لازم را ندارد.
خلاصه ماشینی:
"مقایسۀ مدل های ذهنی فارسیزبانان و آذریزبانان 1 (بررسی موردی مصدرهای مرکب با جزءهای فعلی خوردن ، زدن ، کشیدن و گرفتن ) 2 بلقیس روشن دانشیار گروه زبانشناسی و زبانهای خارجی، دانشگاه پیام نور 3 مینا وندحسینی دانشجوی دکتری زبانشناسی همگانی، دانشگاه پیام نور چکیده زبان فارسی و زبان ترکی آذربایجانی قرنهای متمادی است که در تماس نزدیـک بـا یکـدیگر قراردارنـد، بنابراین طبیعی است که بین این دو زبان برخورد صورت گرفته و بر همدیگر تأثیر گذاشته باشند.
هدف پژوهش حاضر ایـن اسـت کـه در وهلـۀ اول بررسـی کنـد آیـا در نتیجۀ ایـن تماسـها و برخوردهـا مـدلهای ذهنـی ٤ گویشـوران ایـن دو زبـان بـه هـم نزدیـک شده است ؛ در وهلۀ دوم هدف این است که مشخص شود آیا مفهوم تابلوی ذهنی پیشـنهادی جانسون - لرد٥ (١٩٨٣) برای بررسی مدل های ذهنی گویشوران ایـن دو زبـان کـارآیی لازم را دارد.
دوش گرفتن با توجه به جدول شماره (٤)، «گرفتن » در فارسی معیار معانی زیـر را دارد کـه بعضـی از آنهـا در فرهنگ لغت موجود نیست : ١- «به دست آوردن ، دریافت کردن » (نمونه های ١ تا ٩) در ترکی آذربایجانی به جای «توتماخ » (گـرفتن )، از جـزء فعلـی «آلمـاخ » (خریـدن ) اسـتفاده می شود.
بـه نظـر مـیرسـد تـابلوی ذهنـی پیشنهادی جانسون - لرد(١٩٨٣) در مورد جزء فعلی «خوردن » کارآیی لازم را ندارد؛ چـرا کـه فقط یکبار آن هم به صورت محدود از مدل پیشنهادی وی در این بخـش اسـتفاده شـده اسـت و جدول های دیگر که مورد استفاده قرار گرفته است صـرفا بـه مـدل پیشـنهادی وی شـباهت ظاهری دارد."