چکیده:
سلامت معنوی جامعه علوی به مفهوم ارتباط سالم انسان با عالم معنا وحرکت او در مسیرقرب الهی با ابزارتوحید ومعاد باوری، وارستگی وبندگی خداوند است .امیرالمومنین (علیه السلام) تمدنی متعالی پایه ریزی کرد که هدف آن نجات انسان در تمامی عرصه های مادی و معنوی، بود.تمدن علوی که در حقیقت استمرار تمدن نبوی است جلوه ای کامل از تمدن عظیم قرآنی می باشد .و تا کنون بدیل و جایگزینی نداشته است.، چرا که پدیده ای الهی است که با مهندسی نظام هستی هماهنگ است و امیرالمومنین علی (علیه السلام) آن را در یک فرایند، نظام سازی و دولت سازی عملیاتی نموده است.از آن جایی که نظام سازی همه جانبه امیر المومنین (علیه السلام) بر محوریت کتاب خدا وسنت رسول الله(ص)است بنیادی معنوی داردونظام سازی اجتماعی ایشان نیز از این قاعده مستثنی نیست. این پژوهش با روش توصیفی ،تحلیلی واز دریچه نهج البلاغه به بررسی آسیب های توسعه ی معنویت در جوامع اسلامی پرداخته است.وحاصل آن مولفه های: ترک معنویت وعبودیت ،جدایی از پیشوای معنوی(انسان کامل)، مادی شدن نگرش دینی، انقطاع معنویت ، دین در خدمت بشر، معنویت منهای عقلانیت ، تجمل گرایی ،فقرمادی ومعنوی است.
خلاصه ماشینی:
(دشتی:1388:خ143) امام علی (علیه السلام) ترک عبودیت خداوند وغفلت وفراموشی ازتنها مدبر امور را تهدیدی جدی برای سلامت معنوی جامعه معرفی می کند زیرا این رویکرد که حاصل پیروی از هوای نفس است منجر به دنیوی گری ودنیا طلبی ،عجب، ریا ،خودمحوری و جهل شده وسلامت معنوی امت اسلامی را دچار آسیب می کند: ومنْ عشِق شيْئاً أعْشى بصره، وأمْرض قلْبه، فهو ينْظر بِعيْنٍ غيْرِ صحِيحةٍ، ويسْمع بأذنٍ غيْرِ سمِيعةٍ، قدْ خرقتِ الشّهوات عقْله، وأماتتِ الدّنْيا قلْبه، وولِهتْ عليْها نفْسه، فهو عبْدٌ لها، ولِمنْ فِي يديْهِ شيْءٌ مِنْها، حيْثـما زالتْ زال إِليْها، وحيْثما أقْبلتْ أقْبل عليْها؛ لا ينْزجِر مِن اللهِ بِزاجِرٍ، ولايتّعِظ مِنْه بِواعِظٍ، وهو يرى الْمأْخوذِين على الْغِرّةِ حيْث لا إِقالة ولا رجْعة، كيْف نزل بِهمْ ما كانوا يجْهلون، وجاءهمْ مِنْ فِراقِ الدّنْيا ما كانوا يأْمنون، وقدِموا مِن الاْخِرةِ على ما كانوا يوعدون.
(دشتی:1388:ن30)امیر المومنین علیه السلام شیطان را بزرگترین مانع رسیدن جامعه به کمال می داند زیرا شیطان به عنوان بزرگترین دشمن انسان سعی می کند انسان ها را از مسیر عبودیت الهی ،دین داری ومعنویت حقیقی دور و به سوی معنویت های انحرافی وعبودیت خود سوق دهد.
( مکارم شیرازی: 15/1390 :97) سستی دردین ،نقص درعقل،و ایجاد دشمنی را از دیگر آسیب های معنوی فقر بر پیکره افراد جامعه می داند: فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنْهُ فَإِنَّ الْفَقْرَ مَنْقَصَةٌ لِلدِّينِ مَدْهَشَةٌ لِلْعَقْلِ دَاعِيَةٌ لِلْمَقْتِ (دشتی:1388:ح319) از فقر به خدا پناه ببر، كه همانا فقر، دين انسان را ناقص، و عقل را سرگردان، و عامل دشمني است.
امیر المومنین علیه السلام ترک عبودیت خداوند، دوری مردم از پیشوای معنوی(انسان کامل) ، پناه بردن به معنویت غیرعقلانی،مادی شدن ومادی نگریستن، دنیا طلبی وتجمل گرایی ،فقر در دو بعد مادی ومعنوی(فقر فرهنگی ،فساد اخلاقی و..