چکیده:
در پژوهش حاضر، دیدگاه قرآن در تبیین نفاق و امکان بیان این تبیین در الگویی نظری و در قالب پاسخ به پرسش های علوم اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس یافت ههای پژوهش، متغیرهای سطوح خرد، میانه، کلان (ساختی، خرده فرهنگی) و میان فرهنگی، به شکلی متناسب و با تفصیلی درخور توجه و منطقی قابل قبول، در کنار هم به کار رفت هاند. حاصل، الگویی تلفیقی، بدیع و فراگیر است و نگاه اجتماعی و عمیق قرآن را به ابعاد و علل نفاق به عنوان پدیده ای کجروانه و مساله اجتماعی بومی در جامعه اسلامی نشان م یدهد. روش پژوهش قابلیت دارد تا ضوابط اسلامی تفسیر متن را رعایت و به فهمی از آیات برسد که در علوم اسلامی و اجتماعی، از روایی برخوردار باشد. برداشت های این پژوهش از آیات، به تحلیل های معتبر منابع تفسیری، مستند و بدین ترتیب، از روایی برخوردار شده اند.
خلاصه ماشینی:
"نخست ، برخی آیات بیانگر دو سنخ زیر هستند که نفاق نخستین و دومین نام گرفته است (میرزایی ، ١٣٩٠: ١٤٧) (بقره : ١٤؛ نساء: ٩١، ١٣٧، ١٤١؛ مائده : ٤١، ٥٢؛ توبه : ٦٦، ٦٧، ٧٤، ٧٧؛ منافقون : 1 : (3 - همراهی با خرده فرهنگ های موجود برای دستیابی به مزایای آن یا پرهیز از پیامدهای منفی همراهی نکردن و بدون پذیرش درونی آموزه های آن ها (که در مناسبات با مسلمانان در شکل اسلام آوردن یا اظهار ایمان بوده است )؛ - همدلی ، هم فکری و پیوند عاطفی و ذهنی با خودی ها و خرده فرهنگ های معارض با اسلام (این سنخ در رابطه منافقان با مسلمانان ، مقطعی بوده و مراحل زیر را طی کرده است : ١) ایمان آوردن ٢، ٢) تردید یا تغییر نگرش به عللی مانند نداشتن شناخت عمیق و لازم ، تمایلات درونی یا فشارهای بیرونی و ٣) همراهی متظاهرانه به سبب نداشتن توان ابراز عقیده یا بیم و ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١.
٤) جهت گیری فرهنگ پذیری منافقان و پیامدهای آن نیز با تعابیر زیر مورد توجه قرار گرفته است (بقره : ٧٦؛ آل عمران : ١٥٤، ١٦٨؛ نساء: ٦١؛ مائده : ٥٨؛ انفال : ٤٩؛ توبه : ٥٨، ٧٩؛ احزاب : ١٢؛ منافقون : ٥): نابردباری در برابر آموزه های اسلامی و مرجعیت این نظام در ارزش گذاری و داوری در جامعه ، تمایل ، دسیسه و کنش سازمان یافته برای ترک هویت اسلامی در آنها، شبهه افکنی از جمله درباره باورها، ارزش ها و عدالت نظام اسلامی ، تمسخر نمادهای آن ها یا اعمال مؤمنان ."