چکیده:
مقاله حاضر با محور قرار دادن پدیده خرافه به بحث درباره علل و عوامل پیدایی آن و
نقش برداشتهای نادرست و خام از پارهای مفاهیم و مقولات دینی در شکل گیری خرافه و
دیدگاههای خرافی میپردازد. از میان عوامل گوناگون شکل گیری و توسعه خرافه بویژه
نقش عوامل معرفتی و تحولات علمی و فلسفی در کنار علل روانشناختی مورد کنکاش قرار
گرفته است. برای درک بهتر و روشنتر ریشههای این پدیده و نشان دادن چگونگی رخداد و
روند شکل گیری آن، برای نمونه به تبار شناسی طالع بینی اشاره شده است. در بررسی
نسبت خرافه با دین و تعالیم نبوی نیز ضمن اشاره به نمونههایی از خرافات رایج در
صدراسلام به گزارش سیره و منش پیامبر عظیمالشان اسلام(ص) در مبارزه اصولی با این
پدیده شوم پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
"تردیدی نیست که در تمدنهای باستانی که هنوز دانش و آگاهی بشر در مراحل ابتدایی و اسطوری قرار داشت و علت و ماهیت حقیقی امور برای بشر کمتر شناخته و دانسته بود، وجود مرموز ستارگان دوردست و پرتوافشانی جادویی و شگفتانگیز آنها، تشکیل خوشههای عجیب ستارگان مانند خوشه پروین و خرسهای کوچک و بزرگ و تجمع سحابیها و تودههای بیشکل و سیال ستارگان و همچنین نقش شناخته شده ماه و خورشید در ایجاد پدیدههایی مانند جذر و مد و حرکت منظم ستارهها و نقش راهنماگر آنها در جهتیابی انسان، اندک اندک، اعتقاد به قدرت شگفتانگیز و جادویی ستارگان و اجرام آسمانی را در ذهن و تخیل قوی آدمی به وجود آورد و پر و بال بخشید؛ بهطوریکه در هزاره پیش از میلاد مسیح، کیش ستارهپرستی شکل گرفت و ستارهپرستی به عنوان دین و آیین قدرتمندی به وجود آمد و پیروان و معتقدان بسیاری در گوشه و کنار جهان بویژه در آسیا یافت و در تمدنهای ساحلی مانند تمدنهای بابلی، کلدانی و سریانی و نیز تمدنهای بیابانی نظیر آشوری و مادی به عنوان آیینی فراگیر و پرقدرت ظاهر شد و به مرور زمان به کیش صائبی و آیین زرتشت منجر شد.
شگفتا و اسفا که میل عمیق و فطری آدمی به سعادت ابدی و آرامش روحی دستاویز اشکال نوین خرافهپردازی قرار میگیرد و تسکین بخشهای اصیل ادیان الاهی بویژه دین سعادت اندیش و آرامشبخش اسلام جای خود را به مسکنهای موقت و مشابه و احیانا دروغین ساخته و پرورده در آیینهای خرافی نوین داده و کسانی نیز غافل از خطرات و زیانهای ناشی از تن دادن به چنین شیوههای تسکین موقت، رستگاری را در این جریانها میجویند."