چکیده:
هدف: تقسیم کلی علم به حکمت نظری و عملی بر اساس تفاوت متعلق و موضوع، ادراکاتی است که عقل بدان نایل میشود. تاکنون اندیشمندان به صورت جدی سعی کردهاند تا معنای علم دینی و چگونگی رسیدن به آن را در حکمت نظری پاسخ دهند؛ اما طبیعی است که تفاوت بین قضایای حکمت نظری و عملی، هنوز این سؤال را به صورت جدی باقی میگذارد که به راستی اگر ضرورت و معنای علم دینی در ادراکات نظری را بپذیریم، آیا میتوان در باب ادراکات عملی نیز قائل به علم دینی شد؟ در صورت امکان، علم دینی در این نوع گزارهها به چه معنا خواهد بود؟ بر این اساس، هدف این مقاله اولا،بیان معنای علم دینی در این نوع گزارههاو ثانیا،اثبات امکان علم دینی در ادراکات عملی است.روش: این پژوهش از منظر هدف، بنیادین بوده؛به گونهای که در تحلیل و بررسی امکان تولید علم در حکمت عملی با روند موجود در ادراکات نظری و همچنین بررسی امکان و بیان معنای تولید علم دینی در ادراکات عملی از تحلیل عقلی فلسفی بهرهمند شده است. یافتهها: با واکاوی منطق شریعت در مفاهیم و دستورات حقوقی و ارزشی، روشن شد که «کمال» انسان، نقطۀ محوری نظام حقوقی و ارزشی است که تمام مفاهیم و باید و نبایدهای عملی را تحت تأثیر خویش قرار داده است. بنابر این، علم دینی در ادراکات عملی به معنای هماهنگی و تطابق مفاهیم عملی و باید ونبایدها با نظام حقوقی و ارزشی اسلام است.نتیجهگیری: چنانچه اندیشمندان مسلمان ما بتوانند ادراکات عملی علوم خود را مبتنی بر ارزشهای اسلامی و با هدف واحد تحقق بخشیدن به کمال انسان تولید یا بازسازی کنند،آنگاه تحقق علم دینی را در بخشی از علم(حکمت عملی)شاهد خواهیم بود.
bjectives: The general division of knowledge to theoretical and practical knowledge is based on the difference between the Object and belonging of perceptions which are attained by intellect. Heretofore، scholars have tried seriously to answer to the meaning of religious science and how to achieve it in theoretical knowledge. But naturally، the difference between the theoretical knowledge and practical knowledge propositions still leaves this question seriously that even if we accept the necessity and meaning of religious knowledge in the theoretical perceptions، could religious knowledge be accepted in practical perceptions too? When possible، what is the meaning of religious knowledge in practical perceptions? Also this article aims to state (1)the meaning of religious knowledge in these propositions and (2)affirm the possibility of religious knowledge in practical perceptions.
Method: From the perspective of the aim، the research method is fundamental، as it has used philosophical-rational analysis in the analysis and study of knowledge generation possibility in practical perceptions with the same procedure as in theoretical perceptions، and also in Studying the possibility and stating the meaning of religious knowledge in practical perceptions.
Results: By analyzing the logic of Sharia(Islamic legislative system) in legal and value-related concepts and rules، it is declared that the "perfection" of human is pivot point of the legal system and value system and all of concepts and Do and Do not's are affected by this pivot point .Hence، religious knowledge in Practical perceptions means coordination and conformity between (1) practical concepts and dos and don'ts and (2) the Islamic legal and value system.
Conclusion: If our Muslim scholars can generate or rebuild practical perceptions in their sciences based on Islamic values and with the aim to achieving the perfections of human، then we would see the realization of religious knowledge in parts of knowledge (practical knowledge).
خلاصه ماشینی:
بنابر این ، تولید علم دینی در ادراکات عملی به معنای تولید و تعریف مفاهیم عملی و تجویز باید و نبایدهایی است که هماهنگ با نظام حقوقی و ارزشی اسلام؛ یعنی در راستای تحقق کمال الهی انساناست .
گفتنی است که این مهم صرفابه معنای مبنا قرارگرفتن آیات و روایات(نقل ) در تولید باید و نبایدها نیست ، بلکه از آنجا که عقل راهنمای صادقی برای آدمی است ، میتوان با تمسک به آن، اولا در راستای فهم مقصود آیات و روایات تلاش کرد و ثانیا با کمک آن وحتی استفاده از تجربۀ بشری دریافت که از بین سیاستها و تجویزهای ممکن ، کدامیک در تحقق غایات و اهداف انسانی اسلامی مؤثر است و کدام یک از آنها، انسان را از غایت خویش دور میسازد.
از این رو، علوم انسانی اسلامی به معنای نظریاتی است که هم در حوزة توصیف و تبیین هستی و هم در حوزة تجویز باید و نبایدها به ترتیب مبتنی بر جهانبینی و نظام حقوقی و ارزشی اسلام تولید شدهاند.
باتوجه به اینکه منابع دینی محدود و منحصر به ادلۀ نقلی،بلکه عقل و گزارههای قطعی آن نیز از منابع دین محسوب میشوند و همچنین نظریات علوم انسانی خالی از ارزش نیستند،امکان تولید علم دینی در این نوع گزارهها مشخص میشود؛ زیرا اگر چه ادراکات عملی علوم انسانی، مسائل نو و جدیدی را پیش روی انسان قرار میدهد، ولی عالم اسلامی میتواند احکام موضوعات عملی را مبتنی بر نظام حقوقی ارزشی اسلام استنباط کند.
Qom: Esra Publication Center - Javadi Amoli,Abd Allah(2010).
Qom: Esra Publication Center - Khamenei, Seyed Ali(2012).