چکیده:
بحث از اصالت داشتن جامعه، یکی از مبادی فسلفه نظری تاریخ قلمداد شده است. مسأله
این است: آیا فرد اصالت دارد یا جامعه یا دیدگاه سومی در کار است که به گونهای
برای هر دو اصالتی را قائل است. این بحث میان متفکران مسلمان نسبتا جدید است و
شاید اول بار علامه طباطبایی بدان توجه کرده؛ سپس شهید مطهری و استاد مصباح یزدی در
این باب به تأملاتی پرداختهاند. شهید مطهری از دیدگاه اصالت هر دو دفاع میکند
(البته با تبیین خاصی که از این مسأله میدهد) و استاد مصباح یزدی انتقادهایی بر
این رای وارد، و اصالت جامعه را کاملا نفی میکند. در این مقاله، بیان دیدگاه این
دو متفکر و داوری بین ایشان مد نظر بوده و با توجه به اصرار دو طرف بر استناد سخن
خود به قرآن، تاملی نیز در برخی آیات قرآن کریم ارائه شده است. روال بحث اینگونه
بوده که پس از توضیح مختصری از سه دیدگاه اصالت فرد، اصالت جامعه و اصالت هر دو، به
مبادی تصوری بحث (مفهوم اصالت، مفهوم ترکیب جامعه) پرداخته شده؛ سپس با توضیح وجوه
شباهت و افتراق این دو دیدگاه به بررسی ادله فلسفی و قرآنی طرفین و داوری بین آنها
اقدام شده است.
The discussion of socialism has been considered as one of the principles of theoretical philosophy of history. This is the question: Is individualism correct or socialism or is it that according to a third theory، both of them are true. This discussion is comparatively new among Muslim thinkers and probably Allamah Tabatabai paid attention to this subject for the first time; then Shahid Motahhari and Professor Mesbah made some inspections on this subject. Shahid Motahhari defends the view of correctness of both (but along with his special analysis of the subject) and Professor Mesbah criticizes some parts of this view and completely denies the socialism. In this article، the purpose is presenting the perspectives of the two thinkers and a judgment between them and considering the emphasis of both sides on attributing their view to Quran، some verses of Quran will be studied as well. The course of discussion is that after a brief explanation of the three views of individualism، socialism and truth of both، the conceptual principles of the discussion (concept of originality and concept of combination of society) is explained; then explicating the similarities and differences between the two views، an analysis of their philosophical and Quranic reasons and a judgment between the two has been done.
خلاصه ماشینی:
"در مورد ترکیب تودهای از شن یا گله گوسفندان، به راحتی میتوان گفت که ترکیبی اعتباری است و در مورد ترکیب اکسیژن و ئیدروژن و پیدا شدن آب، به روشنی میتوان گفت که ترکیب حقیقی رخ داده؛ اما جامعه کدام یک از اینها است؟ اگر با توجه به مفهومی به اسم «جامعه» دوباره به سراغ مفهوم «ترکیب» برویم، خواهیم دید که پنج معنا برای ترکیب میتوان یافت که مرکب بودن جامعه به این پنج معنا مطرح شده و اتفاقا دو دیدگاه نزدیک به همی که بین دو معنای پیشین قرار میگیرد، محل اصل نزاع است؛ اما آن پنج معنا: أـ نوع اول ترکیب که بهطور قطع، تعبیر ترکیب اعتباری در موردش صادق است، به صرف کنار هم قرار گرفتن تعدادی از امور گفته میشود و حالتی است که در آن، اجزا، نه هویت خود را از دست میدهند، نه استقلال اثر خود را و اثر مجموع، همان مجموع اثر تک تک افراد است؛ مانند گله گوسفند که پیشتر مطرح کردیم؛ البته گاه که مسأله دقیقتر میشود، ممکن است گمان شود اثر جدیدی پیدا شده؛ در حالی که با دقت معلوم میشود این اثر جدید در واقع نقطه همان «مجموع آثار افراد» است که یکجا نگریسته شده است؛ برای مثال، جنگل، چنین ترکیبی است؛ یعنی اگر وجود جنگل، تأثیری در آب و هوای منطقه دارد، این تأثیر، «مجموع تأثیر درختان» است که در تعداد کم چنین تأثیری محسوس نبود یا بهطور مثال، وقتی گفته میشود یک تنه درخت 500 کیلویی را ده نفر با کمک هم میتوانند بلند کنند، اما تنهایی هیچکس نمیتواند، بدان معنا نیست که با جمع شدن این افراد، نیروی جدیدی حاصل میشود؛ بلکه این نیرو همان «مجموع نیروهای افراد مذکور» است."