چکیده:
رفتار حاکمان صدر اسلام با اهل ذمه به عنوان یک اقلیت دینی در جامعه اسلامی از جنبههای مختلفی شایستة بررسی است. امیرالمؤمنین علیعلیه السلام هم در ایام حکومت خود نظام رفتاری ویژهای داشت که زمینهساز روابط مسالمت آمیز پیروان ادیان مختلف و گرایش مسیحیان به اسلام شد. نظام رفتاری امیرالمؤمنین علیعلیه السلام با مسیحیان عصر حکومت خود را در چهار حیطة اجتماعی، اعقتادی، سیاسی و اقتصادی میتوان بررسی کرد. نوشتار حاضر میکوشد ضمن ارائه گزارشی از این چهار حیطه و مؤلفه های فرعی آن، نشان دهد که برخورداری از حقوق سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، عقیدتی مسلمانان و غیر مسلمانان جامعه جزو نخستین اولویتهای امیرالمؤمنین علیعلیه السلام در دوران حکومت ایشان بوده است.
خلاصه ماشینی:
"نوشتار حاضر میکوشد ضمن ارائه گزارشی از این چهار حیطه و مؤلفه های فرعی آن ، نشان دهد که برخورداری از حقوق سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، عقیدتی مسلمانان و غیر مسلمانان جامعه / جزو نخستین اولویت های امیرالمؤمنین علی در دوران حکومت ایشان بوده است .
ابن مسیب در بیان این سخن خلیفۀ دوم که بارها گفته بود، به خدا پناه مـیبـرم کـه / مشکلی پیش آید و علی برای حل آن حاضر نباشد، میگوید: پادشاه روم با ارسال نامه ای به عمر، پرسش های متعددی مطرح کـرد.
چنان که صوفی مصری، ذوالنون در این باره می گوید: 73 کافرترین مردم ، فقیری است که صبر او لبریز شده باشد / / در روایت های امام علی اشاره میشود که فقر به دین انسان ، زیان و نقصـان مـی رساند، عقل و خرد آدمی را سرگردان می سازد و باعث کینه و دشمنی می شود.
ابویوسف در این باره مینویسد: چون اهل ذمه ، وفای مسلمانان و خوش رفتاری ایشان را دربارة خود دیدند با 93 دشمنانشان ، دشمنی کردند و در برابر آنها، یاور مسلمانان شدند نتیجه / امیرالمؤمنین حضرت علی در دوران حکومت خویش ، در اعتبار بخشیدن به احکام الهی و اجرای آن میکوشید.
امام برای ایجاد زمینه های فرهنگی این امر در برخورد با مسـیحیان بـه حقوق انسانی ارج مینهاد و در تعامل با آنان ، الگویی برای صلح طلبی و ساده زیستی بوده / / این خصایص از وجوه مشترک امیرالمؤمنین حضرت علی با حضرت عیسی است ."