چکیده:
تفسیر روایی و توجه به روایات تفسیری همواره مورد عنایت مفسران شیعه بوده است. ولی
نسبت به آن روش واحدی نداشتهاند. برخی به ذکر روایات در ذیل آیات بسنده کردهاند،
برخی در تفسیر آیات با اینکه از غیر روایت نیز کمک گرفتهاند، بیش از هر چیز
بهروایات استناد کردهاند. برخی با روش اجتهادی نسبتا جامع به تفسیر آیات
پرداختهاند. ولی یکی از مستندات عمده آنان روایات است و برخی در تفسیر آیات
استنادشان به روایات اندک است، ولی جدای از تفسیر روایات تفسیری و مربوط به آیات را
تبیین و تحلیل کردهاند. از امتیازهای برجسته تفسیر روایی شیعه بر تفسیر روایی اهل
تسنن توجه وافر آنان به روایات اهل بیت پیامبر(ص) است و با این حال کاستیهایی در
روشهای مختلف تفسیر روایی شیعه وجود دارد که در این مقاله بررسی میشود.
خلاصه ماشینی:
"را در تبیین معنای آیات صحیح میدانسته و در تفسیری که برای قرآن نوشتهاند از غیر روایت نیز کمک گرفتهاند، ولی در بیان معنای آیات و آشکار کردن مراد خدای متعال از آن بیش از هر چیز از روایات استفاده کردهاند و روش رایج آنان تفسیر روایی بوده است که از این روش میتوان با عنوان «تفسیر اجتهادی ـ روایی، یا روایی ـ اجتهادی» یاد کرد.
برخی دیگر از مفسران شیعه مانند علامه طباطبایی در المیزان در مقابل طرفداران تفسیر روایی محض تفسیر قرآن را وابسته به روایات نمیدانند و تفسیر بدون استمداد از روایت را نیز ممکن و نقش روایات را در تفسیر، تسهیل فهم معانی و مقاصد قرآن و تفصیل کلیات و مجملات آن میدانند (طباطبایی، بیتا: 1، 6 و 8 ـ 9 و 11؛ 3، 43 و 77) و از اینرو در تفسیر آیات استنادشان به روایات اندک است، ولی با این حال به روایات تفسیری توجه کرده و در بیان و تحلیل مفاد آنها سخن گفتهاند که از این روش میتوان با عنوان «تبیین و تحلیل روایات تفسیری» یاد کرد.
(همان، 180 ـ 188) با توجه به این مطلب روشن میشود که تفاوت یاد شده یکی از امتیازهای برجسته تفسیر روایی شیعه بر تفسیر روایی اهل تسنن است؛ زیرا طبق آن مطلب بخش عظیمی از آنچه در تفاسیر اهل تسنن به عنوان روایات تفسیری گردآمده، در حقیقت آرای بشری است و با سخنان و بیانات تفسیری رسول خدا(ص) تفاوت جوهری دارد و حتی اگر سند آنها صحیح و یا از طریق قرائن به صدور آنها از صحابه و تابعین اطمینان حاصل شود نیز نمیتوان به عنوان مطالب وحیانی به آنها اتکا کرد و قابل نقد و بررسی است؛ اما آنچه در تفاسیر شیعه از اهل بیت پیامبر(ص) نقل شده در صورت صحت سند یا اطمینان به صدور از طریق روایات همانند بیانات رسول خدا(ص) قابل اعتماد است."