چکیده:
یکی از زیباترین جنبههای ادبیات شفاهی ایران، نواها و سرودههای بومی و محلی است که اقوام و گویشوران مناطق گوناگون، در حین کار و یا در مراسم و مناسبتهای خاص زمزمه میکنند. این سرودهها در طول تاریخ همواره گرمابخش محافل و نقل رایج مراسم و گردهماییهای اقوام این سرزمین بوده است. برخی از این نواها –که ریشه در گذشتههای بسیار دور و فرهنگ کهن ایران باستان دارد- بنا به دلایل متعدد، ازجمله دورماندن از جوامع بزرگ و عدم ارتباط گسترده گویشوران آن با مناطق شهری، حتی تا زمان حاضر مغفول و پنهان مانده است. اشعار مرتبط با آیینهای سوگ و سرور در فرهنگ عامیانه منطقه سرکویر (واقع در مرز جنوبی استان سمنان و در مجاورت حاشیه شمالی دشت کویر)، از این گونه است. این سرودهها مبتنی بر سنتهایی کهن است که از گذشتههای بسیار دور، همراه همیشگی مراسم عزا و عروسی مردم بوده و تا زمان حاضر نیز قوت و قدرت خود را حفظ کرده است. در این نوشتار بر آنیم تا در کنار معرفی «سرو» و «انگاره» بهعنوان دو نوای مخصوص مراسم عروسی و عزا و بیان ویژگیها، انواع و مشخصات آن، به تشریح جنبههای ادبی و مردمشناسی این سنت عامه بپردازیم و از خلال آن برخی ویژگیهای حاکم بر فرهنگ عامه گویشوران را تبیین و تحلیل نماییم. واژههای کلیدی: سرکویر، نواهای محلی، سرو، انگاره، فرهنگ عامه.
One of the most beautiful aspects of Iranian oral literature is traditional melodies and songs that speakers of different regions and ethnic groups intone at work or at ceremonies or special occasions. These songs، from the very old eras till now، have been applied by human in aggregations and ceremonies. Some of these songs have arised from Iranian ancient culture، and have retained heir old roots.
Sarkavir region، located in the southern border of Semnan province and adjacent to the northern edge of the central desert، has some neglected songs. Dialect of this region، with more similarities to the ancient Khorāsān dialects، has remained largely intact for various reasons، including the inaccessibility to the city. These poems، related with mourning and rejoicing customs، and songs by women in ceremonies. have maintained their strength and power in funerals and wedding ceremonies until now.
In this article، we have tried to introduce "Soru" and "Ongâre" as two special wedding and funeral songs، analyze their literary and anthropological aspects، and through it، explain some features of their speakers.
خلاصه ماشینی:
"از نظر گویش شناسی ، این منطقه امکان آن را داشته که به سبب دوری از محیط های بزرگ و جوامع شهری ، بخش زیادی از واژگان اصیل و کهن خود را- با وجود گذشت چندین قرن و تحولات زبانی فراگیری که زبان پارسی بدان دچار شده - همچنان حفظ کند و به صورت زنده در محاورات روزمره به کار گیرد.
6 ناگفته پیداست که با نقل دو نوای بومی مربوط به آیین عروسی و عزا، به چیزی فراتر از یادکرد دو بوم سروده و حتی نقض ادعای عجیب ژوکوفسکی (١٣٨٢: ٩١) – که در جایی مدعی شده بود: نمی دانم چرا فقط در جنوب ایران ، عروسی در ترانه ها منعکس می شود؟- نظر داشته ایم ، بلکه هدف اصلی آن بوده تا با نگاهی ادبی و مردم شناختی به آیین های محلی ، ضمن استخراج زیبایی های ظاهری و متنی آن ، به ارتباط ناگسستنی آن با آبشخور غنی فرهنگ کهن ایران پیش از اسلام اشاره ای داشته باشیم و از این رهگذر نشان دهیم فرهنگ شفاهی اقوام ایرانی تا چه اندازه در خور توجه و بررسی علمی است .
لفظ «سرو» واژه ای کهن و یادگار زبان های ایران باستان است که در لغت اوستا به شکل sru و به معنای آواز خواندن و سرودن آمده است (بارتلمه ، ١٣٨٣: ١٦٤٧)، اما در اصطلاح خاص گویشوران منطقة سرکویر، عبارت است از اشعاری موزون و مقفا که زنان در مراسم عروسی به صورت دسته جمعی با هم آوایی دف می خوانند."