چکیده:
شعر صائب سرشار از تصویرهای شاعرانه متنوع و رنگارنگ است. تصویر(خیال)، «در حقیقت مجموعه امکانات بیان هنری است که در شعر مطرح است و زمینه اصلی آن را انواع تشبیه، استعاره، اسناد مجازی و رمز و گونه های مختلف ارایه تصاویر ذهنی می سازد».
صائب تصویرهای شاعرانه را بیشتر در خدمت القای عاطفه یا معنی قرار داده است. یکی از انواع تصاویر شاعرانه تشبیه است. تشبیه در انواع و اقسام مختلف در کلام مطرح می شود و از جهات گوناگون قابل بررسی است، از جمله از لحاظ طرفین، ساختمان، وجه شبه، شکل و فواید تشبیه. از لحاظ موضوعی نیز می توان تشبیه های یک شاعر را طبقه بندی کرد. در این نوشتار هدف بر این است تا تشبیه های شعر صائب از لحاظ موضوعی بررسی شود تا ببینیم صائب از چه نوع عناصری و چگونه و به چه هدفی در خلق تشبیه های خود بهره برده است.
خلاصه ماشینی:
و از این نوع است:تشبیه معشوق به اشک(6926)؛تو(مخاطب شاعر)به زلف و خال(6896)و لاابالیان(6925)؛من(شاعر)به دهان یار(4774)و برگ خزان دیده(6846)؛ خار دیوار به مژگان و سر موی یار به زلف(4629)؛جلوۀ صبح نشاط زندگی به خندۀ کوتاه انسان(6720)؛برگ خزان به رنگ زرد شاعر(6039)؛انسان به طفل(5434)؛روزی انسان به شیر مادر(5434)؛انسان به اوراق خزان(5082)؛من(شاعر)به سویدا(5408)؛انسان به تبخال(5485)؛من(شاعر)به سپهر عالمافروز(5310)؛انسان به شاخ گل(5106)؛من(شاعر) به صدف و شمع(5626)؛تو(مخاطب شاعر)به دیدۀ حیرتزدگان(5082)؛گل و شبنم به روی اشکآلود(4951)؛روی زمین به رخسار شرمسار(4803)؛صائب به مردان(3961)؛ خال و خط مشکین به لالا(4533)؛زمین ساکن و خورشید آتشین جولان به دست و زانوی ماتم رسیده(3898)؛چرخ نیلی به نیل بناگوش(1505)؛انسان به سرو(2463)؛تو(مخاطب شاعر)به طفل نوسوار(2475)؛مه نو به ناخن(3713)؛سرنوشت شاعر به زلف در باد پریشان شده(3486)؛«من(شاعر)»به موی خودش(2935)؛عرق نشسته به چهره به دیدۀ بیدار (2635)؛من(شاعر)به چشم دلبران(2598)و کدو(2601)؛انسانها به دام(495)و شبنم و غنچه(652)؛جغد به خال(391)؛من(شاعر)به غنچه(719)؛صائب به چشم خوبان(1139) و انسانها به عسس(588).
از دیگر عناصر قابل توجهی که باعث خلق تشبیه در شعر صائب شده،دریا و متعلقات آن مانند موج،حباب،لنگر،کشتی،بادبان و گرداب و مسایلی از این دست است.
البته،بسآمد این نوع تشبیهها در شعر صائب زیاد نیست،ولی از این حیث که شاعر در این نوع تشبیهات از اصطلاحات خاص رایج در سبک هندی مانند:معنی بیگانه،مصرع برجسته،مصرع پیچیده و غیره استفاده کرده است.
دیگر این که از تأمل در تشبیههای صائب این نکته دریافت میشود که صائب از تشبیه و به طور کلی تصاویر شاعرانه بیشتر برای القای عواطف و احساسات و اندیشههای خود بهره میجوید و تصویر را به خاطر تصویر در شعر نمیآورد.