چکیده:
حدائق السحر قدیمی ترین کتاب فارسی موجود در علم بدیع پس از ترجمان البلاغه است. رشید الدین وطواط این کتاب را به پیروی از ترجمان البلاغه محمد بن عمر رادویانی در علم بدیع و صنایع شعری فراهم آورده است. بعد از حدائق السحر هر کس در زبان فارسی خواسته است درباره صنایع بدیعی کتابی بنویسد، از این اثر متاثر بوده است، از آن جمله شمس فخری اصفهانی از ادیبان قرن هشتم هجری است که در تالیف اثر خود معیار جمالی و مفتاح ابواسحاقی کتاب وطواط را دستور کار خویش قرار داده است. کتاب معیار جمالی و مفتاح ابواسحاقی کتابی است در چهار فن عروض و قافیه و بدیع و لغت فرس که آن را شمس فخری اصفهانی از ادبای کم شناخته قرن هشتم به نام جمال الدین ابواسحاق (= شاه شیخ ابواسحاق) معروف ترین شاه خاندان اینجو و ممدوح محبوب حافظ تالیف نموده است. بخش لغت آن به همت استاد لغت شناس شادروان دکتر صادق کیا ویرایش شده و با عنوان واژه نامه فارسی بخش چهارم معیار جمالی در سلسله انتشارات دانشگاه تهران به سال 1337 به طبع رسیده است. تصحیح سه بخش دیگر آن، پایان دکتری نویسنده این سطور است.
ماخذ عمده شمس فخری در قسمت بدیع این کتاب، رساله مشهور حدائق السحر رشید وطواط است. نگارنده در مقاله حاضر، تاثیر حدائق السحر بر معیار جمالی را بررسی می نماید.
خلاصه ماشینی:
"مجلۀ علمی-پژوهشی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان دورۀ دوم،شماره چهل و هفتم زمستان 1385،صص 216-191 مقایسۀ بخش بدیع معیار جمالی شمس فخری با حدائق السحر رشید الدین وطواط دکتر جمشید مظاهری*-دکتر محمود براتی** پروین تاجبخش*** چکیده {IBحدائق السحر قدیمیترین کتاب فارسی موجود در علم بدیع پس از ترجمان البلاغه است.
بعد از حدائق السحر هر کس در زبان فارسی خواسته است دربارۀ صنایع بدیعی کتابی بویسد،از این اثر متأثر بوده است؛از آن جمله شمس فخری اصفهانی از ادیبان قرن هشتم هجری است که در تألیف اثر خود معیار جمالی و مفتاح ابو اسحاقی کتاب وطواط را دستور کار خویش قرار داده است.
رشید المله والدین عمر بن عبد الجلیل العمری المعروف به وطواط-طاب ثراه-در این فن کتابی ساخته و تألیفی پرداخته است و آن را حدائق السحر و دقائق الشعر نام نهاده و در تقریر امثال و شواهد آن الحق تقصیر نکرده و ید بیضا نموده،بعضی از مخترعات طبع وقاد خود آورده و بعضی از مخترعات خاطر عاطر قدما استفادت نموده و حقیقت آنکه در جمع و تألیف آن داد فضل داده است»(/23ورق 81 الف).
انتقاد شمس فخری از رشید وطواط مؤلف معیار جمالی گاه در حین توضیح صنایع بدیعی دربارۀ مطالب حدائق السحر به داوری میپردازد که این خود حاکی از تأمل و غور وی در این کتاب است.
از مقایسۀ این دو اثر معلوم میشود که حدائق یکی از مآخذ عمدۀ شمس فخری در تألیف بخش بدیع معیار جمالی بوده و بسیاری از مطالب و شواهد شعری بویژه امثال عربی عینا از حدائق السحر نقل شده است."