چکیده:
عرفان از جهتی برداشتی عمیقتر از حقایق، معارف و آموزههای دینی است. عارفان، نه تنها
طریقت و سلوک عرفانی خود را با تعالیم شریعت مغایر نمیدانند، بلکه عرفان را تلقی عمیقتر و
دقیقتری از شریعت بهشمار میآورند.
تفسیرهای عرفانی قرآن کریم و منظومههای عرفانی، مشحون از اینگونه برداشتهاست.
شور و حالی که در این استنباط موج میزند به این متنها، صبغه تعلیمی خاصی میدهد. این مقاله
بر مبنای چند متن عرفانی منظوم ـ حدیقه سنایی، مثنوی مولوی و دیوان حافظ ـ مقوله نماز و نیایش را
از دیدگاه سرایندگان عارف آنها بررسی میکند.
خلاصه ماشینی:
"جان آگاه و معنیدان لازم است تا خشم خدا را در عبادتهای بیمغز خود دریابد و تنبه حاصل کند و از گناهان خود بازگردد: یک نشان آنکه میگیرم ورا آنکه طاعت دارد از صوم و دعا وز نماز و از زکات و غیر آن لیک یک ذره ندارد ذوق جان طاعتش نغز است و معنی نغز، نی جوزها بسیار و در وی مغز، نی ذوق باید تا دهد طاعات بر مغز باید تا دهد دانه شجر (مثنوی، دفتر دوم، بیت 3392 به بعد) آخرین نکتهای که در اهمیت اخلاص و صدق نیت و خشیت و خشوع در عبادت بیان میکنیم حکایتی است که در آن سوز دل و اشتیاق به عبادت از صورت اعمال مهمتر تلقی میشود: آن یکی میرفت در مسجد درون مردم از مسجد همی آمد برون گشت پرسان که جماعت را چه بود؟ که زمسجد می برون آیند زود آن یکی گفتش که پیغمبر نماز با جماعت کرد و فارغ شد زراز تو کجا در میروی ای مرد خام چونکه پیغمبر بدادست السلام گفت آه و دود از آن اه شد برون آه او میداد از دل بوی خون آن یکی از جمع گفت: این آه را تو به من ده و آن نماز من تو را گفت دادم آه و پذرفتم نماز او ستد آن آه را با صد نیاز شب به خواب اندر بگفتش هاتفی که خریدی آب حیوان و شفا(= شفی) حرمت این اختیار و این دخول شد نماز جمله خلقان قبول فهرست منابع 1ـ سنایی، ابوالمجد مجدودبن آدم، «حدیقه الحقیقة و شریعة الطریقة»، به تصحیح استاد مدرس رضوی، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 1368 2ـ بلخی رومی، مولانا جلالالدین محمدبن محمدبن الحسین، «مثنوی معنوی» به تصحیح رینولد."