چکیده:
امام(ره) از معدود متفکران اسلامی معاصر است که با طرح نظریات خویش در
زمینههای گوناگون علوم اجتماعی همچون دین، سیاست، فرهنگ و جامعه موجب
تحولات فزایندهای شده است. بررسی و مطالعه جداگانه هر کدام از حوزههای مذکور
نیازمند تحقیقات درازمدت است. اگرچه برخی از رهیافتهای تربیتی، دینی و سیاسی
حضرت امام در قالب مقالات و همایشها و آثار علمی مطرح شده، اندیشههای
اجتماعی حضرت امام به صورت بحثی مستقل کمتر مورد مداقه پژوهشگران است و
این واقعیت بهعنوان ضرورت و اهمیت موضوع مقاله تلقی میشود. هدف اساسی مقاله
توجه عمده به ارائه طرح تحقیقاتی درخصوص اندیشههای اجتماعی حضرت امام(ره)
است که البته نیازمند پژوهشی گسترده و جامع در آینده از سوی محققان است. لازمه
کسب هرگونه معرفت علمی توجه به سه فرایند جداگانه است که البته روابط متقابل آنها با
یکدیگر باعث بالندگی نهایی پژوهش میشود. بررسی و معرفی این سه فرایند، اساس این
مقاله به منظور تدوین و ارائه طرح تحقیقاتی بررسی اندیشههای اجتماعی حضرت
امام(ره) است:
الف) با وجود اشکال سهگانه روششناسی تحقیقات اجتماعی (شامل اثباتگرایی،
تفسیرگرایی و انتقادی) مناسب است در بررسی تفصیلی موضوع تحقیق از رویکردهای
روششناسی اثباتی و تفسیری استفاده شود.
ب)به منظور مطالعه و پژوهش اندیشههای حضرت امام(ره) با توجه به رویکردهای
نظری در جامعهشناسی معرفت و جامعهشناسی علم میتوان به بررسی عوامل سهگانه
شخصیت متفکر، موقعیت و شرایط اجتماعی بستر، زمینه و پیشینه فکری در شکلگیری
اندیشههای اجتماعی پرداخت.
ج) با توجه به تعیین روششناسی و مبانی نظری، میتوان به شیوه اجرای تحقیق که بر
تحلیلهای کمی (تحلیل محتوا، تحلیل ثانوی) و تحلیل کیفی متکی است، اشاره کرد.
خلاصه ماشینی:
"بررسی و معرفی این سه فرایند، اساس این مقاله به منظور تدوین و ارائه طرح تحقیقاتی بررسی اندیشههای اجتماعی حضرت امام(ره) است: الف) با وجود اشکال سهگانه روششناسی تحقیقات اجتماعی (شامل اثباتگرایی، تفسیرگرایی و انتقادی) مناسب است در بررسی تفصیلی موضوع تحقیق از رویکردهای روششناسی اثباتی و تفسیری استفاده شود.
ب)به منظور مطالعه و پژوهش اندیشههای حضرت امام(ره) با توجه به رویکردهای نظری در جامعهشناسی معرفت و جامعهشناسی علم میتوان به بررسی عوامل سهگانه شخصیت متفکر، موقعیت و شرایط اجتماعی بستر، زمینه و پیشینه فکری در شکلگیری اندیشههای اجتماعی پرداخت.
به منظور تدوین طرح تحقیقاتی (Research Proposal) و کسب معرفت علمی به سه فرایند اساسی توجه خواهد شد: الف) روششناسی تحقیقات اجتماعی (Methodology of social Resarch) ب) مبانی نظری و تئوریکی (Theory) ج) روش تحقیق (Research Method) مبانی روششناسی تحقیق مسیر و روشهایی که در تولید معرفت بهکار گرفته میشود موجب تمایز معرفت علمی از غیرعلمی میشود که البته روشهای کسب معرفت علمی در طول تاریخ علوم انسانی دچار تغییر و تحولاتی شده است.
] نمودار (1) عناصر سهگانه اساسی مؤثر در معرفت علمی چارچوب نظری تحقیق در بررسی و شناسایی مقدماتی اندیشههای اجتماعی حضرت امام خمینی(ره) متکی بر رویکردهای رایج در جامعهشناسی معرفتی (15) میتوان به شناختی جامع رسید.
] نمودار (2) چهارچوبی جامع برای تحلیل مسأله تعیین تفکر و معرفت در تحلیل چرایی پیدایش اندیشه اجتماعی با تأکید بر رویکرد جامعهشناسی علم میتوان به عوامل سهگانه فرهنگی (سابقه فکری)، اجتماعی (وضعیت و عوامل اجتماعی) و روانشناختی (شخصیت نظریهپرداز) توجه داشت."