چکیده:
عادل ضاهر یکی از متفکران برجستة عرب و از نامهای ناآشنا در ایران است . او مانند سـایر فیلسوفان مدرن عقل را بر هر منبع دیگری مقدم می انگارد ضـاهر بـا تقسـیم عقـل بـه دو بخش نظری و عملی کار آن را علاوه بر تعیین ابزار، تعیین غایات نیز می دانـد. بـه عبـارت دیگر وی هم به عقلانیت معطوف به هدف و هم به عقلانیت معطوف به ارزش اعتقاد دارد. از ویژگی های مهم این اندیشمند آن است که وی تفکر فلسفی را جدا از اجتماع انسـانی و به عنوان یک حرفه تلقی نمی کند. بلکه برای آن رسالت نقد و تغییـر حیـات جمعـی قائـل است . او معتقد است اگر هسته اصلی دین به درستی درک شود، صحت عقیده کسـانی کـه به رابطة ضروری و منطقی میان دین و حیات دنیا باور دارند مشخص می گردد. در این مقاله بر اساس روش متاتئوری چارچوبهای اصلی تفکر این نویسنده لبنانی مـورد بررسی قرار گرفته است .
خلاصه ماشینی:
"ماحصل بخش نخست این مقاله را می توان چنین بیان نمود که عادل ضاهر برای عقـل نقـش هنجاری در نظر می گیرد و وظیفة عقل را فراتر از فهـم ابـزار مناسـب جهـت رسـیدن بـه غایـت می داند.
سیاست تقسیم عقل به دو بخش نظری و عملی ، قراردادن اخلاق در حـوزة عقـل عملـی و اعتقـاد بـه این که عقل عملی علاوه بر شناسایی ابزارها توانایی شـناخت غایـات را هـم دارد از اصـول مهـم و اساسی ای است که بنیان عقاید عادل ضاهر را تشکیل مـی دهـد.
ضاهر در ادامه به روش برهان خلف احتجاج می کند که حتی اگر بپـذیریم برخـی از قضـایای اخلاقی دارای ویژگی های ضروری هستند تا اشکال فوق رفع گردد، آنگـاه مشـکل دیگـری پدیـد می آید و آن این که عام و ضروری بودن قضایای هنجاری و اخلاقی منجر به استقلال آنها از عقاید دینی می شود (ضاهر، ٢٠٠١: ٢٣١).
آیا مثلا معنای روشن و صحیح معیار نص است ؟ اگر چنین است معیار تشخیص ایـن کـه گزارهای معنی صریح و آشکار دارد چیست ؟ آیا اتفاق نظر عقلاء در تمام زمانهای گذشته ، حال و آینده است ؟ آیا اتفاق نظر خبرگان در زمان حاضر است ؟ علاوه بر پرسش های مذکور نظـر ضـاهر این است که فهم نص نیازمند و وابسته به اطلاعات کلامی و لغوی می باشد که این دو زمینـه سـاز اختلافاند (همان: ٣١٢) در اینجا نیز ضاهر متأثر از شیوة کانـت در تفکیـک سـوژه و ابـژه و نقـش سوژه در فهم بشر، درک متون از جمله نص را وابسته بـه عوامـل مفهـومی و شـروط اجتمـاعی و فرهنگی و ذهنی بشر می داند."