چکیده:
رویکرد سازندهگرایی یکی از چارچوبهای نظری مهم در شکلگیری و هدایت بازنگریها و
فعالیتهای جدید آموزشی است. تأکید ساختنگرایان بر این است که افراد دانش را
فعالانه میسازند. یکی از روشهای آموزشی نوین که ارتباط بسیار نزدیک با رویکرد
سازندهگرایی دارد، نقشه مفهومی است. نقشه مفهومی بازنمایی تجسمی روابط معنادار
میان مفاهیم است. هدف کلی پژوهشی که مقاله حاضر براساس یافتههای آن تهیه شده،
تعیین اثربخشی استفاده از نقشه مفهومی به عنوان راهبرد یاددهی ـ یادگیری است. اهداف
جزئی این پژوهش مقایسه اثربخشی شیوههای ارائه نقشههای مفهومی از پیش آماده شده با
نقشههای مفهومی تهیه شده از سوی فراگیران و همچنین مقایسه اثربخشی شیوههای
انفرادی و گروهی تهیه نقشه مفهومی است. آزمودنیهای پژوهش 55 معلم مقطع ابتدایی بود
که در یک دوره آموزشی ضمن خدمت در سه کلاس شرکت داشتند. طرح پژوهشی یک طرح نیمه
آزمایشی با پیشآزمون و پسآزمون بود. در این پژوهش آزمودنیها در سه گروه آزمایشی
مشارکت داشتند. برای گروه اول آزمایشی نقشههای از پیش آماده شده در فرایند آموزش
کلاسی ارائه شد. گروه دوم به صورت انفرادی و گروه سوم به صورت گروهی به تهیه
نقشههای مفهومی پرداختند. یافتههای پژوهش نشان میدهند که میانگین نمرات
پسآزمونهای هرسه گروه نسبت به پیشآزمونها افزایش یافته است، اما بیشترین تأثیر
نقشه مفهومی در شیوه ساخت انفرادی نقشه مفهومی و کمترین تأثیر آن در ارائه نقشههای
مفهومی مشاهده شده است.
خلاصه ماشینی:
"یافتههای پژوهش نشان میدهند که میانگین نمرات پسآزمونهای هرسه گروه نسبت به پیشآزمونها افزایش یافته است، اما بیشترین تأثیر نقشه مفهومی در شیوه ساخت انفرادی نقشه مفهومی و کمترین تأثیر آن در ارائه نقشههای مفهومی مشاهده شده است.
نتایج این پژوهش نشان داده که عملکرد تهیه نقشه مفهومی گروهی با مقدار تعامل میان اعضای گروه، به ویژه تعاملات مشارکتی سطح بالا همبستگی معناداری داشته است، اما اثربخشی استفاده از نقشه مفهومی برای گروههای متفاوت دانشآموزان از نظر توانایی ذهنی یکسان نیست.
به ویژه که طبق نتایج پژوهش حاضر شیوههای ساخت نقشه مفهومی (چه گروهی و چه انفرادی) نسبت به شیوه ارائه نقشههای از قبل آماده شده اثربخشی بیشتری در پیشرفت تحصیلی فراگیران داشتهاند.
یافتههای پژوهش حاضر نشان از اثربخشی نقشه مفهومی به عنوان راهبردی آموزشی دارد و بر اساس این یافته میتوان پیشنهاد کرد که طراحان برنامههای درسی و مؤلفان کتابهای درسی استفاده از نقشههای مفهومی را در برنامه و محتوای درسی در نظر داشته باشند.
اما نکتهای که باید در نظر داشت این است که تشویق فراگیران به تهیه نقشه مفهومی به صورت فردی یا گروهی ممکن است تاثیری بیشتر نسبت به شیوه ارائه نقشههای مفهومی داشته باشد.
Concept maps: A useful tool for science education Journal of Research in Science Teaching, 27, pp 937–949.
Student views of collaborative concept mapping: An emancipatory research project.
Shern, Trochim & LaComb 23."