چکیده:
اخلاق هنجاری به عنوان یکی از شاخه های فلسفه اخلاق به دنبال دست یابی بـه مـلاکهـای اخلاقـی بـرای تنظیم رفتار درست و نادرست انسان اسـت . دربـاره عامـل هـای دخیـل در درسـتی و نادرسـتی عمـوم رفتـار انسانها، دیدگاههای فضیلت گرایی ـ که عملی را روا می دانند که برگر فته از فضیلت باشد ـ، نتیجه گرایی ـ که معیار درستی عمل را خوبی نتیجه های آن می دانند ـ و وظیفـه گرایـی ـ کـه معیـار درسـتی عمـل را ذات عمل بیان می کنند، نه نتیجه ـ و سرانجام وظیفه گرایی نتیجه گرا مطرح شدهاند. هدف نوشتار پیش رو بررسی تطبیقی معیار اخلاقی فعالیت هـای انسـان دربـاره رفتارهـای اقتصـادی بـا عنایت به آیه های اقتصادی قرآن کریم است ؛ از این رو ابتـدا بـه توضـیح مختصـری از نظریـه هـای اخـلاق هنجاری پرداخته ؛ سپس با بررسی آیه های اقتصادی قـرآن کـریم در قالـب گـزارههـای اخبـاری و انشـایی ، مصداقهایی برای هر یک از این نظریه ها بیان شده است . یافته های تحقیق نشان می دهد با مصداقهایی کـه قرآن کریم در آیه های اقتصادی آورده، روح حاکم بر فعالیت های اقتصادی باید فضیلت گرایـی بـه معنـای داشتن حسن فاعلی و رعایت اعتدال در امور اقتصادی قرار گیرد و باید وظیفه گرایـی نتیجـه گـرا بـه معنـای ملتزمبودن به دستورهای الاهی در زمینه اقتصـادی و در عـین حـال توجـه داشـتن بـه نتیجـه هـای سـنت هـای اقتصادی قرآنی مد نظر فعالان اقتصادی قرار گیرد.
Normative ethics، as a branch of moral philosophy، seeks to achieve moral standards to regulate right and wrong behaviors of human beings. Regarding the factors involved in these behaviors’ being right or wrong، the following views have been put forward: virtue ethics (which permits the action that has originated from virtue)، consequentialism (according to which the measure of rightness of the action is its results)، deontology (whose criterion is not the action’s results، but rather its nature)، and consequentialist deontology. The aim of this study is to comparatively examine the ethical measure of humans’ economic activity with regard to the economic verses of Quran. Thus، at first، a brief explanation of the normative ethical theories is offered، and then، examining Quran’s economic verses in the form of declarative and normative statements، some examples for each of these theories are stated. The findings show that according to the instances stated in the economic verses of the Holy Quran، the spirit of the economic activities should be that of virtue، that is، having goodmotivation and moderation in economic affairs، and that economic agents should consider consequentialist deontology in the sense of commitment to divine commandments in the economic sphere and in the meantime pay attention to the consequences of Quran’s economic traditions.
خلاصه ماشینی:
معیار وظیفه گرایی در آیه های اقتصادی قرآن کریم بر اساس آنچه در توضیح های وظیفه گرایی مطرح شد، وظیفه گرایان بر این باور هستند که برخی افعال اخلاقی را می توان یافت که با قطع نظر از نتیجه هایشان ، انجام آنها برای انسان الزامی است و اینکه آن عمل به وسیله خداوند متعال ج امر یا نهی شده یا مورد توافق و قرارداد اجتماعی است ؛ بنابراین در این بخش از مقاله ، تکلیف هایی را که خداوند متعال ج در رفتارهای اقتصادی به عهده مسلمانان نهاده است را بحث می کنیم .
٢. پرهیز از فساد اقتصادی جهت جلوگیری از هلاکت جامعه برخی آیه های قرآن کریم پرهیز از فساد را به عنوان یک الزام معرفی کرده است که یکی از آنها می تواند فساد اقتصادی باشد؛ البته به نتیجه ها و عواقب ناشی از این فساد اقتصادی نیز اشاره شده که مصداق هایی از آیه ها از قرار زیر است : الف ) «یا أیها الذین آمنوا لا تأکلوا أموالکم بینکم بالباطل إلا أن تکون تجارة عن تراض منکم ولا تقتلوا أنفسکم إن الله کان بکم رحیما (نساء، ٢٩): ای کسانی که ایمان آورده اید اموال همدیگر را به ناروا نخورید مگر آنکه دادوستدی با تراضی یکدیگر از شما [انجام گرفته ] باشد و خودتان را نکشید زیرا خداوند متعال ج همواره با شما مهربان است ».