چکیده:
توافق بر سر وصایت و جانشینی علی(ع) موضوع مشترک میان همه فرق شیعی است و شاخص تفکر شیعی انقیاد در برابر ولایت امیرالمؤمنیین علی بن ابی طالب(ع) است.در میان فرقه های شناخته شده شیعه ،اسماعیلیان قرائتی متفاوت از جایگاه امام علی(ع) در سلسله مراتب ائمه دارند. جایگاه ممتاز و متفاوت امام علی(ع) و گاه منحصر بفرد وی در سلسله مراتب ائمه اسماعیلیه یافت پاسخ این پرسش اساسی را ضروری کرده است که جایگاه علی(ع) در سلسله مراتب ائمه اسماعیلیه چیست ؟ و این که تغییر و تطور جایگاه امامت علی بن ابی طالب (ع) در سلسله مراتب ائمه چه تاثیری بر سلسله مراتب ائمه اسماعیلیه به عنوان هفت امامیان داشته است ؟ دستامد این پژوهش به شیوه مطالعات تاریخی متکی بر منابع متقدم اسماعیلیه نشان داد که درمنابع متقدم اسماعیلیه علی (ع) امامت است منصوص که ضمن برخورداری از وصایت و وزارت نبی اکرم(ص) و دارا بودن مقام اخوت از مرتبه اساس به عنوان عالی ترین رتبه در سلسله مراتب علوی هم برخوردار است. در عقاید آنها این مرتبه به همراه وصایت تنها مختص علی(ع) است و هیچ یک از امامان هرگزدر این مرتبه قرار نمی گیرند. همین انحصار و این تغییر جایگاه در آراء متکلمان اسماعیلی همواره تابع تغییر بنیادین تفکرات کلامی ایشان بوده و همواره در جهت تقویت مشروعیت فاطمیان کاربست یافته است.
خلاصه ماشینی:
جایگاه ممتاز و متفاوت امام علی (ع) و گاه منحصر به فرد وی در سلسلهمراتب ائمة اسماعیلیه یافت پاسخ این پرسش اساسی را ضروری کرده است که جایگاه علی (ع) در سلسلهمراتب ائمة اسماعیلیه چیست؟ و اینکه تغییر و تطور جایگاه امامت علی بن ابیطالب (ع) در سلسلهمراتب ائمه چه تأثیری بر سلسلهمراتب ائمة اسماعیلیه بهمنزلة هفت امامیان داشته است؟ دستامد این پژوهش، به شیوة مطالعات تاریخی، متکی بر منابع متقدم اسماعیلیه نشان داد که در منابع متقدم اسماعیلیه علی (ع) امامی است منصوص که ضمن برخورداری از وصایت و وزارت نبی اکرم (ص) و دارا بودن مقام اخوت از مرتبة اساس، بهعنوان عالیترین رتبه در سلسلهمراتب علوی، هم برخوردار است.
بدین منظور، مقالة حاضر در پی آن است تا با کاویدن منابع و با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی به این سؤال اساسی پاسخ دهد که امام علی (ع) در سلسلهمراتب ائمة اسماعیلیه از چه جایگاهی برخوردار است؟ و اینکه تغییر و تطور جایگاه امامت علی بن ابیطالب (ع) در سلسلهمراتب ائمه چه تأثیری بر مراتب ائمة اسماعیلیه و نگرة هفت امامیان داشته است؟ در پاسخ به این سؤالات فرضیة مطرح این است که: بهنظر میرسد امام علی (ع) که در مرتبة امامت منصوص (الکرمانی، 1969: 112 و 116)، وصایت، و وزارت قرار داشت (التمیمی المغربی، 1423: 207) در آرای اسماعیلیه به جایگاه اساس تغییر منزلت و مرتبه داد.