چکیده:
هدف: مقالۀ حاضر به بررسی مفهوم خودکارآمدی بهعنوان سازۀ روانشناختی مهم و تأثیرگذاری در رفتار انسانی و نیز «نظریۀ شناختی - اجتماعی» و ارتباط آن با مفهوم سواد اطلاعاتی، بهعنوان یکی از پیشنیازهای اساسی زندگی در جامعۀ اطلاعاتی و فرایند یادگیری مدرن و مادامالعمر میپردازد. روششناسی: مرور ادبیات موجود در رشتههای روانشناسی، آموزش و پرورش، ارتباطات، جامعهشناسی، علم اطلاعات و علوم رایانه. یافتهها: خودکارآمدی شاید بر میزان علاقه، تلاش، پشتکار، لذت، خودتنظیمی و در نهایت عملکرد فرد، تأثیر مطلوبی داشته باشد و بهعنوان یکی از عوامل شایستگی اجتماعی، شایستگی شبکهای، موفقیت، رضایتمندی تحصیلی و کاری و غلبه بر ترسهایی مانند ترسهای اجتماعی و ترس از فناوری نقشی جدی ایفا کند. سواد اطلاعاتی به عنصری درونی مانند خودکارآمدی موکول و مشروط میشود. در برخی پژوهشها، خودکارآمدی بالاترین و بیشترین همبستگی و تأثیر را بر رفتار جستوجوی اطلاعات داشته است که اهمیت بسیار آن را نشان میدهد. خودکارآمدی سواد اطلاعاتی با عواملی مانند سن، جنسیت، سطح تحصیلات، پایۀ تحصیلی، تجربه، آموزش، دانش زبان انگلیسی و شغل ارتباط مستقیم دارد. خودکارآمدی سواد اطلاعاتی در کشور ترکیه بیش از سایر کشورها بررسی شده است. اصالت/ ارزش: مفهوم خودکارآمدی که از سوی برجستهترین و پراستنادترین روانشناس زندۀ دنیا و چهارمین روانشناس تاریخ این علم، یعنی آلبرت بندورا ارائه شد، نقشی اساسی در سواد اطلاعاتی ایفا میکند که متأسفانه در ادبیات علم اطلاعات در زبان فارسی دربارۀ آن بررسی کافی نشده است. مقالۀ حاضر اولین مقالۀ فارسی محسوب میشود که بهصورت مروری به بررسی نقش خودکارآمدی در سواد اطلاعاتی و اطلاعجویی اختصاص مییابد.
خلاصه ماشینی:
اصالت / ارزش : مفهوم خودکارآمدي که از سوي برجسته ترين و پراستنادترين روانشناس زنـدة دنيـا و چهـارمين روانشناس تاريخ اين علم ، يعني آلبرت بندورا ارائه شد، نقشي اساسي در سواد اطلاعاتي ايفا ميکند کـه متأسـفانه در ادبيات علم اطلاعات در زبان فارسي دربارة آن بررسي کافي نشده اسـت .
بـا بررسي ادبيات موجود، ميتوان چندين مقياس و پرسشنامه دربارة خودکارآمـدي سـواد اطلاعـاتي يافت که در ادامه به مهم ترين آنها اشاره ميشود: مقياس خودکارآمدي بازيابي اطلاعات (Information Retrieval Self-efficacy Scale: IRSS) اين مقياس از برونشتين و تيويان (٢٠١٣) شامل ٢٥ گويه و چهار مؤلفـۀ ارزيـابي شخصـي، مقايسـۀ بـا ديگران ، شرايط رواني و بازخورد اجتماعي است .
مقياس استفاده از اطلاعات الکترونيک (Use of Electronic Information Scale:UEIS) از اين مقياس در پژوهش تلا و ديگران (٢٠٠٧) استفاده شده و براي سنجش تأثير خودکارآمدي بر چگونگي کاربرد اطلاعات الکترونيک و پيشرفت تحصيلي به کار رفته است .
پرسشــنامۀ خودکارآمــدي و ســواد اطلاعــاتي ( Self-efficacy and Information Literacy (Questionnaire: SILQ اين پرسشنامه را آدتورو، سيميسـايه و ايفوگـا (٢٠١٠) در پـژوهش خـود بـه کـار بـرده انـد.
مقياس خودکارآمدي سواد اطلاعاتي (Information Literacy Self-efficacy Scale: ILSES) اين مقياس را ميتوان مهم ترين مقياس ارائه شده براي خودکارآمدي سـواد اطلاعـاتي دانسـت کـه مورد توجه و استفادة بسياري از پژوهشگران به ويژه در ترکيه قرار گرفته است .
شايان ذکر است که براي خودکارآمدي رايانه اي، اينترنتي و فناوري اطلاعات نيز مقيـاس هـا و پرسشنامه هاي جداگانه اي وجود دارد که در ادبيات مربوط استفاده شده اند.
Relationship between Perceived Self-Efficacy and Information Literacy among Library and Information Science Undergraduates in a Nigerian University of Education.