چکیده:
فتوحات اسلامی در ایران در پادشاهی یزدگرد سوم (632-651 م.) و بهویژه تسخیر بخش عمده آن در کمتر از یک دهه، گویای آن است که دولت ساسانی در آن هنگام توان نظامی و دفاعی خود را، آنچنانکه در دورههای پیشین میبینیم، از دست داده بوده است. متون تاریخی سدههای نخستین اسلامی که از دیرباز منابع پر استناد تاریخپژوهان معاصر شمرده میشوند، این فرض را تایید میکنند. این منابع، از یک آشفتگی سیاسی پس از مرگ خسرو دوم (590-628 م.) سخن میگویند که در طی آن، شماری پادشاه و ملکه به مدت کوتاهی به پادشاهی رسیدند. آنچه این منابع نمیگویند، میزان اقتدار سیاسی و حدود قلمرو جغرافیایی آنهاست و این موضوعی است که در سکههای این دوره- که از مراجعه به آنها غفلت شده است- بهروشنی بازتاب یافته است. دادههای سکهشناسی و مقایسه آنها با منابع کتبی در این مقاله، نشان میدهد که پادشاهان این دوره که به کوتاهی و اغلب همزمان بر چند ایالت فرمان میراندند، به سبب محدودیت منابع انسانی و مالی، قادر به تثبیت اقتدار سیاسی و نظامی خود نبودند. آنگاه که یزدگرد سوم همزمان با فتوحات مسلمانان به پادشاهی رسید، دولت ساسانی مدتها بود که بر اثر عوامل گوناگون در حال زوال و فروپاشی بوده و توان سیاسی و نیروی نظامی خود را از داده بود.
خلاصه ماشینی:
"جدول ٢: پادشاهان و مدعیان بر اساس مدارک سکه شناختی نام ضرابخانه نام پادشاهان Y WH WLC WYH WYHC YZ T Š SK S Y PL L N Y NA L M LYW M M LD LA L KL Š DA GD GW H N BY AW AYL AYLAN B AT ART قباد دوم سال دوم X X X X X X X X X X X X X X X X اردشیر سوم سال یکم X X X X X X X X X X X X X X X X X X اردشیر سوم سال دوم X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X خسرو سوم سال دوم X X X X خسرو سوم سال سوم X بوران سال یکم X X X X X بوران سال دوم X X X بوران سال سوم X آذرمیدخت X X هرمز ششم سال دوم X X X X X X X X X X هرمز ششم سال سوم X X X X X X خسرو چهارم سال دوم X X خسرو چهارم سال سوم X AHM AM APL X X X X X X X X X خسرو جهارم سال چهارم X خسرو چهارم سال پنجم X X X خسرو چهارم سال ششم X خسرو چهارم سال هفتم X X Mochiri, 1972: 11-18; Mochiri, 1983: 11-16, 209-212; Alram, 1986: ) (212-213; Malek, 1993: 238-239 با توجه به آنچه که ذکر شد و هم چنین نظر به علائم ضرابخانه های ایالت هایی که معلوم شده است (٨٢٣-٨٢٢ :٢٠١٣ ,Schindel)، میتوان حدود تقریبی قلمرو فرمانروایی پادشاهان ساسانی از قباد دوم تا یزدگرد سوم را بدین سان تعیین نمود: ١- قباد دوم : ماد، خراسان ، فارس ، آذربایجان ، خوزستان ، کرمان ، گرگان ، میشان ، آسورستان ."