چکیده:
سرزمین وسیع سودان، به عنوان بخشی مهم و تأثیرگذار در قاره آفریقا به سبب قرار گرفتن در موقعیت سوقالجیشی و داشتن ذخایر فراوان، در قرن نوزدهم و بیستم مورد تاخت و تاز و اشغال قدرتهای امپراتوری و استعماری آن زمان، مانند انگلیس و عثمانی قرار گرفت. ظلم و ستم فراوان بر مردم سودان، در کنار این واقعیت که همواره در طول تاریخ، پدید آمدن چنین شرایطی انتظارات منجیگرایانه مردم را برانگیخته است، زمینه را برای پیدایش جنبش ضداستعماری و انقلابی محمد احمد سودانی فراهم کرد. او با الگو گرفتن از روایاتی که مصلح آخرالزمان را مهدی نامیدهاند، خود را مهدی نام نهاد و ادعای مهدویت نمود. این جنبش به سبب همراهسازی توده مردم رنجدیده از استعمار، شکستهای سختی بر اشغالگران وارد آورد و توانست بخشهایی از سرزمین سودان را از چنگ استعمارگران خارج سازد؛ گرچه با مرگ مهدی سودانی و بروز اختلافات داخلی رو به زوال نهاد. نوشتار پیش رو، به جریانشناسی ظهور این جنبش در سودان میپردازد.
خلاصه ماشینی:
"از این رو کاملا مشخص است که ظهور و دعوت مهدی سودانی کاملا ماهیتی ضد استعماری، ملیگرایانه و استقلالطلبانه داشته است، چنانکه نویسنده کتاب تاریخ عرب در قرون جدید نیز معتقد است که عنصر «ملی» در قیام سودانی نقشی مهم و بسزا داشته است و غرور مردم سودان و دنباله روان مهدی سودانی این بود که مهدی موعود از میان آنها ظهور کرده و در نتیجه دوران حکومت خارجیان بر سودان به سر آمده و از آن پس کشور به دست فرمانروایی سودانی اداره خواهد شد (همو: 383).
آنها به این دلیل که میدیدند مهدی موعود از میان خود آنان ظهور کرده است و نیز امیدوار بودند که با پیروزی این جنبش سرانجام سودان متحد شده و به دست فرمانروایی سودانی اداره خواهد شد از جنبش حمایت میکردند (لوتسکی، 2536: 254).
به هر حال با توجه به شرایط یادشدۀ پیشین و اهداف بیان شده برای جنبش و در جهت دستیابی به آنها محمد احمد در رمضان 1298 قمری مصادق با ماه اوت سال 1881 میلادی ادعای مهدویت کرد و مدعی شد که همان مهدی موعود است و از آسمان به زمین آمده که دین حقیقی را برقرار کند.
مردم سودان نیز از طرفی با توجه به شخصیت و شهرت وی که برخواسته از وجود طریقت و سلسله مراتب تصوف در سودان بود و زمینهساز ایجاد جایگاه معنوی برای احمد سودانی شده بود و از طرف دیگر به دلیل قرابتهای مفهومی مهدویت و تصوف، به جنبش وی اقبال چشمگیری نشان دادند و با پذیرش ادعای وی، بر گرد او به عنوان منجی و رهبر خود جمع شدند."