چکیده:
شهرستان قائنات از جمله شهرهای خراسان جنوبی بود که شمال آن شهرستانی خواف و گناباد غرب با فردوس و جنوب با شهرستان بیرجند و از شرق هم 169 کیلومتر با افغانستان مرز مشترک دارد . در نوشتار پیش رو سعی شده است تا به سیر تاریخی تحولات قائن در گذر زمان اشاره شود .
خلاصه ماشینی:
"2 لوحهها و ارقام مسجد هم اکنون در این مسجد 5 لوحه سنگی وجود دارد که به شرح زیر میباشد:1-لوحه داخل ایوان سمت چپ بالای محراب گچ بری شده کوچک که درست در گوشهی چپ ایوان است متن این لوحه چنین است:«امر هذه العماره قربه الله الفقیر الی الله نظام الحق و الدین جمشید بن قارن بن جمشید بن علی بن اشرف ابن قاضی شمس الدین علی الکائنی فی شهور سنه ست و تسعین و بسماه»؛ 2-لوحه داخل رواق 5(صوفه چه)ضلع شمالی که به طرف میدان مرکزی شهر است و تاریخ آن اول رجب سال 921 هجری قمری است.
نگار گری و تزئین رویهی دیوارها و سقف ایوان به نوبهی خود نوعی دیگر از به کار گیری علم ریاضی است به طوری که گنبد وسطی مقرنس کاریهای بسیار زیبایی دارد که بر بالای طاقها آن اشعار سعدی نوشته شده است،در رأس آخرین طاق ایوان در داخل یک ترنج که به شکل مستطیل است نوشته شده«یا رفیع الدرجات»که تاریخ آن مشخص نیست و ایوان غربی و نماز خانه این مسجد در قرن 19 مرمت شده است و به طور کلی بعد ازانقلاب اسلامی نیز مرمتهایی صورت گرفته است.
1 قلعه حسین قاینی(قلعه کوه) منطقه قاینات یکی از مهمترین مراکز تحت تسلط اسماعیلیان در قرن ششم هجری بوده،لذا تعداد زیادی قلاع و دژهای نظامی توسط فدائیان اسماعیلیه بر فراز ارتفاعات ساخته شده است یکی از مهمترین و عظیم ترین این قلعهها،قلعه حسین کرد قاینی معروف به قلعه کوه میباشد و در حدود 4 کیلو متری جنوب شهر قائن و بر فراز قلهای نسبتا بلند واقع شده است."