چکیده:
بیش از سه دهه است که از آغاز روندی به نام تجدید ساختار در صنعت برق کشورهای مختلف میگذرد. حرکت به سمت قیمت های رقابتی به جای نرخ های تنظیم شده ، این امکان را برای برخی بنگاه ها به وجود آورده است تا قیمت ها را افزایش داده و قدرت بازار را تجربه نمایند. این موضوع میتواند به شکل معنیداری منافع ناشی از آزادسازی را برای مصرف کنندگان به خطر بیاندازد. تاکنون شاخص های مختلفی برای اندازه گیری توانایی اعمال قدرت انحصاری در بازار ارائه شده است ولی در هیچ یک از این شاخص ها، مسئله متفاوت بودن برق از سایر کالاها به جهت ویژگیهایی که دارد، در نظر گرفته نشده است . با توجه به این که در ایران نیز از سال ١٣٨٢ با تشکیل بازار برق ، تغییرات ساختاری مهمی در صنعت برق رخ داده است ، در این مطالعه تلاش شده تا با معرفی شاخص جدید همسایگی انحصار در بازار برق ، میزان پتانسیل انحصاری در این بازار برای هفده واحد نیروگاهی در سال ١٣٩١ با در نظر گرفتن برخی از ویژگیهای بازار برق مورد ارزیابی قرار گیرد. همچنین ، به منظور آزمایش شایستگی این شاخص در مقایسه با سایر شاخص هایی که برای اندازه گیری پتانسیل قدرت انحصاری وجود دارد، همبستگی نتایج حاصل از هر کدام از شاخص ها، با میزان افزایش قیمت بازار نسبت به سطح رقابتی مبنا، مورد بررسی قرار گرفته است . نتایج این مطالعه نشان میدهد که شاخص همسایگی انحصار، شایستگی بیشتری نسبت به سایر شاخص های ساختاری، در برآورد پتانسیل قدرت انحصاری بازار برق دارد.
More than three decades passes from start of a procedure called structure renewal in electricity industry of different countries. Moving to the competitive prices instead of adjusted rates has enabled some institutions to increase prices and experience market power. This issue can significantly endanger benefits caused by releases for consumers. Various indexes is presented for measurement of capability of applying market power up to now but issue of differentiation of electricity from other products due to its features is not considered in any of these indexes. As we Know، Iran has formed in the electricity market since 2003، and important structural changes have occurred in the electricity market. In this regard، this study by introducing a new index in market power (monopoly neighborhood index) tries to evaluate level of potential of monopoly power with regard to some features of electricity market for seventeen powerhouses in period of 2012 in Iran. In order to testing competence of this index in comparison to other indexes which are available for measuring potential of monopoly power، correlation of results obtained from each of indexes are investigated with increase of market price toward base competitive level. Results show that monopoly neighborhood index has more competence in comparison to the other structural indexes in estimation of potential of monopoly power in Iran's electricity market.
خلاصه ماشینی:
"همچنین در این مطالعه سعی خواهد شد علاوه بر شعاع همسایگی انحصار، شاخص سهم بازار هر کدام از نیروگاه های برق نیز بررسی گردد و در گام بعدی، شاخص لرنر که قدرت انحصاری بنگاه را که در محیط واقعی بازار اعمال شده است را محاسبه کرده و در نهایت نتایج هر کدام از دو روش سهم بازار و همسایگی انحصار با میزان شاخص لرنر محاسبه شده ، مقایسه و اعتبار سنجی میشود.
هزینه خدمات انتقال : هزینه خدمات انتقال ، یکی از عوامل تاثیرگذار بر شعاع همسایگی انحصار هر نیروگاه میباشد که تاکنون راه های گوناگونی برای تخصیص این هزینه ها پیشنهاد شده است ، لذا با توجه به دستورالعمل اجرائی بازار برق برای شرکت مدیریت شبکه برق ایران ، نرخ متوسط استفاده از تأسیسات شبکه انتقال در ایران مطابق رابطه زیر محاسبه میشود٦.
جدول (٢): شاخص لرنر نیروگاه ها در صنعت برق ، سال ١٣٩١ ردیف نام نیروگاه شاخص لرنر 1 نیروگاه قدس (سمنان ) 34/8056 2 نیروگاه یزد 6/2732 3 نیروگاه شریعتی 0/9310 4 نیروگاه مشهد 0/9098 5 نیروگاه گیلان 0/7066 6 نیروگاه جهرم 0/6478 7 نیروگاه دماوند(شهدای پاکدشت ) 0/5457 8 نیروگاه ارومیه 0/5079 9 نیروگاه قم 0/4863 10 نیروگاه پرند 0/4463 11 نیروگاه خوی 0/2349 12 نیروگاه زاگرس 0/0997 13 نیروگاه سنندج 0/0890 14 نیروگاه منتظر قائم 0/0585 15 نیروگاه شهید محمد منتظری -0/1762 16 نیروگاه تبریز -0/3349 17 نیروگاه چابهار -0/6221 منبع : محاسبات تحقیق ٥-٢- برآورد شاخص تمرکز و سهم بازار در مطالعه حاضر ابتدا میزان قدرت بازاری با استفاده از شاخص هرفیندال -هیرشمن به برای کلیه نیروگاه های متصل به شبکه اصلی با استفاده از رابطه زیر محاسبه می شود."