چکیده:
ثمار القلوب کتابی در لغت عربی و شامل مضاف و مضاف الیه ها و اسم های منسوبی است که تا عهد ثعالبی نیشابوری، یعنی اوایل قرن پنجم هجری، در زبان عربی رواج داشته است. با توجه به پیشینه دادوستدهای فرهنگی و زبانی که بین زبان فارسی و عربی وجود داشته، جلوه هایی از فرهنگ، عناصری از زبان و برخی اشارات تاریخی مربوط به ایران و زبان فارسی در این اثر بازتاب یافته است. در پژوهش حاضر، به بررسی انعکاس زبان فارسی و جلوههای فرهنگ ایرانی در ثمار القلوب پرداخته شده است که آن ها را تحت چهار عنوان مسائل اجتماعی- فرهنگی، خصوصیات مناطق و نواحی، اشارات تاریخی و مسائل زبانی دسته بندی نموده ایم. شیوه بررسی ما در این مقاله، توصیفی- تحلیلی است. پرسش اصلی تحقیق این است که واژگان فارسی دخیل و ساختارهای فرهنگی اثرگذار در زبان عربی که در ثمار القلوب موجود است، به کدام یک از ابعاد زبان فارسی و زندگی اجتماعی ایرانیان مربوط است؟ فرضیه ما این است که تاثیرات زبان فارسی، بیشتر مربوط به حوزه زندگی شهرنشینی و آیین پادشاهی و کشورداری باشد که شیوه زندگی قبیلهای و بادیهنشینی عرب، فاقد آنها بوده است. ذکر اسامی مکان ها، خوراکی ها، پوشیدنی ها، محصولات و خصوصیاتی که ویژه یک شهر یا منطقه است نیز در مرتبه بعدی قرار میگیرد.
Semar Al-Gholoob is a book in Arabic word and the addition and possessive and names attributed that the covenant Saalabi Neyshabouri، early fifth century AD، the Arabic language has spread. With regard to cultural and linguistic background of the trade that exists between Persian and Arabic، manifestations of culture، language and some elements of historical references to Iran and the Persian language are reflected in this work. In the present study، to investigate the reflection of the Persian language and Iranian culture also been applied in the Semar al-Gholoob that they are categorized of four of places، social-cultural issues، characteristic of regions and areas، historical references and language issues. The method described in this paper، descriptive and analytical. The main research question is Persian words in Arabic are involved and influential cultural structures that are available in Semar al-Gholoob، to which one of the dimensions of Persian and Iranian community life is concerned? Our hypothesis is that the effects of the Persian language، mostly related to the area of urban life and faith are the kingdom and governance that was lacking tribal way of Arab life and the Bedouins. Mention place names، foods، wearable، products and special features that a city or region is also ranked.
خلاصه ماشینی:
شيوة بررسي ما در اين مقاله ، توصيفي - تحليلي است ؛ به اين صورت که ابتدا تمام مدخل هاي مستقل و توضيحاتي که ذيل ساير مدخل ها آمده است و به بن - مايه هاي فرهنگي - اجتماعي يا ويژگيهاي زبان فارسي مربوط ميشود، استخراج نموديم و در گام بعدي با توجه به خصوصيات مشترکشان، آنها را به چهار دسته تقسيم کرديم که عبارتاند از: مسائل اجتماعي- فرهنگي، خصوصيات مناطق و نواحي، اشارات تاريخي و مسائل زباني.
تفاوت نوشتار حاضر با مقالۀ ذکرشده از دو جهت مشخص است ؛ نخست ، از نظر محدودة مورد بررسي است که در مقالۀ بالا تنها به بررسي دو مدخل از کتاب ثمارالقلوب پرداخته شده است ، در حاليکه ما علاوه بر پنجاه و چهار مدخل که به طور مستقيم به مسائل زبان فارسي يا اشارات فرهنگي- اجتماعي زندگي ايراني مربوط ميشد، ذيل ساير مدخل ها نيز اشاراتي يافتيم که به نحوي با موضوع مقاله ارتباط مييافت و مجموع آنها يکصد و بيست و شش مورد است .
بحث و بررسي مجموع مدخل هاي موجود در ثمار القلوب ١٢٤٤ مورد است و مدخل هايي که به صورت مستقيم به زبان فارسي و تاريخ و فرهنگ ايراني مربوط است ، ٥٤ مورد ميباشد؛ اما اشارات ثعالبي تنها محدود به همين موارد نيست ، بلکه به تناسب موضوع و ذيل مدخل هاي مربوط به زبان و ادبيات عربي نيز به نکاتي ميپردازد که با احتساب ٥٤ مورد قبلي، شمار آنها به ١٢٦ مورد ميرسد و ميتوان آنها را به چهار دستۀ مسائل اجتماعي - فرهنگي، خصوصيات مناطق و نواحي، اشارات تاريخي و مسائل زباني تقسيم کرد.