چکیده:
انسان نیز مانند حیوانات آزمایشگاهی به بسیاری از داروها مانند الکل، کوکائین و اپیات ها وابسته می شود. با وجود این، علت وابستگی به این داروها کاملا شناخته نشده است. برخی از داروها و یا تحریک برخی از نواحی مغز موجب بروز پاداش می شوند که پاسخ به محرکی است که سبب احساس لذت می شود. به نظر می رسد که سروتونین در هیپوتالاموس، انکفالین ها و گابا (GABA) در ناحیه تگمنتوم شکمی و هسته اکومبنس و نورآدرنالین (رهایی نورآدرنالین در هیپوکامپ از فیبرهای عصبی است که از لوکوس سرلئوس منشا می گیرند) در بیولوژی پاداش دخالت دارند، ولی مسیر نهایی در این فرآیند، سیستم دوپامینرژیک است. عمل داروها بر مکانیسم پاداش، لذت را القا می کند که تقویت (reinforcement) نامیده می شود. اثر تقویتی داروها، تقویت کردن حسی است که موجب تکرار مصرف دارو می شود. تقویت، سبب تحمل و وابستگی به دارو می شود. الکل، کوکائین، مرفین و آمفتامین دارای خواص تقویت کنندگی می باشند. مدل های حیوانی که به منظور مطالعه وابستگی به داروها مورد استفاده قرار گرفته اند، عبارت اند از: خود - تجویزی (self-administration)، خود – تحریکی (Self-stimulation) و ترجیح مکان شرطی شده (conditioned place preference). به علاوه، رفتار پرشی، مدلی برای مطالعه وابستگی به داروهای اپیوئیدی می باشد.
خلاصه ماشینی:
"در دههء اخیر،مطالعات وسیع الکتروفیزیولوژی و نوروسایکولوژی مؤید این نظریه است که در ایجاد رفتارهای پاداشی (reward behavior) ،سیستمهای نوروترانستیمتری متعدد دخالت دارند که از آن جمله میتوان سیستمهای دوپامینرژیک،آدرنرژیکک و پپتیدهای اوپیوئیدی آندوژن را نام برد(نستلر،1992) در بین سیستمهای نوروترانسیمتری متعددی که در فرایند پاداش و تقویت (reward reinforcement) دخالت دارند،به نظر میرسد که سیستم دوپامینی مزویمبیک نقش مهمی ایفا میکند(زریندست و همکاران،2003).
تحقیقات بسیاری که با استفاده از مدلهای حیوانی نظیر خود تحریکی مغزی،خودتجویزی دارو و ترجیح مکان شرطی شده (conditioned place preference;CPP) روی نقش این سیستم در القای پاداش صورت گرفته،مؤید این مطلب است که خانوادهء گیرندههای دوپامینی در خواص تقویتی داروهای پاداشی دخالت مستقیم دارند(میسیل و همکاران،1998).
در القای این اثرات پاداشی ناحیه تگمنتوم شکمی (VTA) و هسته اکومبنس (NAC) نقش بسزایی ایفا میکنند و دخالت مستقیم این دو ناحیه مغزی در ایجاد CPP ناشی از مرفین ضروری است(غلامی و همکاران، 1002).
در القای CPP ناشی از مرفین،سیستمهای نوروترانسیمتری متعددی دخالت دارند که به نظر میرسد اهمیت سیستم دوپامینرژیک بیش از سایرین باشد،به طوری که تحریک گیرندههای دوپامینی اعم از D1 زریندست و همکاران،2003) و یا D2 (رضایف و همکاران،2002)میتواند باعث تقویت CPP مرفین گردد که مهار آنها،کاهش CPP را سبب میگردد.
به عنوان مثال نشان داده شده است که مصرف مزمن اوپیوئیدها از جمله مرفین و نیکوتین برای دورههای طولانیمدت سبب ایجاد پدیده تحمل در مقابل اعمال فاماکولوژیکی این داروها میشود(زریندست و همکاران، 2003).
بر این اساس،رفتار جستوجوگرایانه برای دارو (drug-seeking behavior) ایجاد میشود که این رفتار نشانهء وابستگی روانی به مادهای است که تحریککننده سیستم پاداشی مغز میباشد."