چکیده:
توسعه یافتگی با توسعه نیافتگی و عقب ماندگی در نزد بسیاری از صاحب نظران توسعه ای در ایران همراه هم و تا حدودی به جای هم مورداستفاده قرارگرفته است . این اختلاط مفهومی و معنایی زمینه بدفهمیهای عمدهای در مورد جریان توسعه در ایران شده است . در این مقاله سعی شده است تا ضمن معرفی زمینه ها و بستر ظهور جریان اندیشه ای که به جای شناخت توسعه به عنوان فرآیند و عمل ، بر عقب ماندگی و توسعه نیافتگی تاکید کردهاند، به ابعاد این پدیده با عنوان پارادایم عقب ماندگی اشاره گردد. در این مسیر به جای تاکید بر سوال «چه باید کرد؟» بر سوال «چه نباید کرد؟» تاکید خواهد شد. زیرا سوال اول ما را به سوی آرمانگرایی جدیدی در توسعه سوق میدهد که همراه با افزایش انتظارات و آرزوها تا فهم واقعیت های پیرامونی و تواناسازی در بهرهگیری بهتر از شرایط است . در این مسیر، به لحاظ مفهومی و نظری، توسعه بومی و تجربه توسعه به جای توسعه بیرونی و عقب ماندگی اصل خواهد شد و به لحاظ عملی هم به جای محوریت بخشیدن به برنامه های متمرکز دولتی، بر مشارکت مردمی و توسعه مردم مدار تاکید خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
با توجه به بدفهمیهای متعدد صورت گرفته در مورد جریان توسعه در ایران، تلاش اصلی در مقاله نشان دادن راههای گذر از این شرایط و دستیابی به فهم از توسعه در ایران به لحاظ مفهومی، روشی و تجربی است .
آنچه که تاکنون در مورد توسعه در ایران شاهد هستیم اگر نگویم که به یکی یا هر دو هدف و پدیده یادشده بیاعتنایی شده است ، میتوانم به طور دقیق و بر اساس تجربه ام در این حوزه تأکید کنم که ارتباط بین آنها مورد توجه نبوده است .
در نتیجه این وضعیت در قالب چندین سؤال اساسی زیر قابل طرح است : - برای رسیدن به الگوی توسعه مناسب در ایران نقطه شروع کجاست ؟ - آیا بدون در نظر گرفتن سابقه توسعه در ایران میتوان به این بحث وارد شد؟ - اگر قرار شد که به واقعیت تجربی توسعه در ایران مراجعه کنیم ، از چه نظام مفهومی برای فهم و داوری بایستی بهرهگیری کنیم ؟ - در این فضای مفهومی جای کنشگران توسعه اعم از دولت ، مردم، نقادان و معترضان توسعه کجاست ؟ - چه پیوند و تناسبی بین حاصل کار با شرایط فرهنگی و سرزمینی و تاریخی در ایران میتواند برقرار شود؟ - چه تناسبی بین حاصل کار با شرایط توسعه ای جهانی میتواند برقرار شود؟ - داور و ناظر در این فرآیند چه مشخصاتی دارد و چگونه امکان مداخله گری و نظارت بر جریان کار را خواهد داشت ؟ با توجه به سؤالهای مطرح شده، به تلاشهایی که تاکنون انجام شده و فضای کلی با عنوان «مطالعات و اندیشه توسعه در ایران» مراجعه میکنیم .