چکیده:
این نوشتار ضمن معرفی مختصر علی بن محمد لیثی واسطی، از علمای قرن ششم هجری، چاپهای مختلف کتاب عیون الحکم و المواعظ او را شناسانده است. این کتاب در ۳۰بخش تدوین شده که ۲۹بخش آن شامل حدود ۱۳هزار حدیث از سخنان حکمت امیرالمومنین (علیهالسلام) است، و تاکنون سهبار چاپ شده است.
خلاصه ماشینی:
"نویسنده در مقدمه، کتابش را «عیون الحکم و المواعظ و ذخیرة المتعظ و الواعظ» نام نهاده و انگیزه خود را چنین شرح داده است: آنچه مرا واداشت تا سخنان حکمت امیرالمؤمنین علیهالسلام را در کتابی جمع کنم، این بود که شنیدم جاحظ از اینکه یکصد سخن نغز آن حضرت را جمع کرده، به خود میبالیده است.
شایان ذکر است که این بخش از ناسخ التواریخ بهعنوان اساس و اصل در چاپ دارالحدیث مورد استفاده و توجه قرار گرفته است، حالاینکه بنا به گفتۀ محققان بنیاد بعثت، آنچه در ناسخ التواریخ نقل شده است با نسخ خطی عیون اختلاف فراوان دارد، و مرحوم سپهر با پسوپیشکردن برخی از عبارات، یا حذفواضافه در عبارات، متنی متفاوت از عیون بهدست داده است.
از دو نسخۀ زیر در تصحیح و تحقیق کتاب استفاده شده است: - نسخۀ کتابخانۀ آیتالله مرعشی نجفی، قم، شمارۀ ۴۴۴۰، کتابت علی بن یوسف قدسی، به سال ۸۹۲ق.
؛ این نسخه در ۱۸۳ برگ و قدیمترین نسخه است؛ - نسخۀ چاپی ناسخ التواریخ میرزا محمدتقی کاشانی؛ این نسه بخش زیادی از کتاب عیون را بدون اشاره به نام کتاب نقل کرده است؛ اول آن کامل است.
ح. توجهنکردن به نسخۀ چاپی ناسخ التواریخ؛ محققان این چاپ متوجه شدهاند که مرحوم سپهر بهشیوۀ خود در نقل و تصحیح عبارات، در نقل این کتاب مواردی را افزوده و برخی را حذف و تصرف کرده است؛ و متن ناسخ اختلاف بسیاری با نسخ خطی دارد؛ از همینرو، به آن اعتماد نکردهاند مگر در موارد اندکی."