چکیده:
جامعه اسلامی پس از رحلت پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم شـاهد تغییرات اجتماعی گسترده ای به ویژه در زمینه ارزشها بود کـه در عصـر معاویـه (٤١ ـ ٦٠ ق .) به نقطه اوج خـود رسـید. ایـن رویـداد را از منظرهـای مختلفـی مــیتـوان مــورد بررسـی قــرار داد. نوشـتار حاضــر کوشــیده اسـت از منظــر جامعه شناختی و مستند به داده های تاریخی کـه بـا روش اسـنادی ـ کتابخانـه ای گردآوری شده است به بررسی این موضوع بپردازد. یافته های این پژوهش نشـان میدهد که معاویه به عنوان نخستین حاکم اموی با بهـره گیـری از غفلـت تـوده مردم از یک سو و استفاده از استراتژی زور وتزویر از دیگر سـو توانسـت ابتـدا قداست ارزشهای الهی را خدشه دار نماید و سـپس از طریـق باورهـای ابـداعی فرقه هایی مانند مرجئه و جبریه ، ارزشهای جاهلی و نژادپرستانه پیش از اسلام را
خلاصه ماشینی:
یافته های این پژوهش نشـان میدهد که معاویه به عنوان نخستین حاکم اموی با بهـره گیـری از غفلـت تـوده مردم از یک سو و استفاده از استراتژی زور وتزویر از دیگر سـو توانسـت ابتـدا قداست ارزشهای الهی را خدشه دار نماید و سـپس از طریـق باورهـای ابـداعی فرقه هایی مانند مرجئه و جبریه ، ارزشهای جاهلی و نژادپرستانه پیش از اسلام را دانشیار و عضو گروه علوم اجتماعی، باقرالعلوم قم : mariji@bou.
٢. یادزدایی از فضایل امیرالمؤمنین حضرت علی و اهل بیت قداست زدایی از رسول الله و حذف یا تغییر ارزش های دینی در جامعه کافی نبود؛ زیرا وجود امیرالمؤمنین و سپس حسنین که ادامه سیره و سنت رسول خـدا بودند، مانع بزرگ معاویه در رسیدن به اهدافش بود.
معاویه با این فرمان ، نه تنها توانست افکـار عمـومی شـام را از خانـدان عصـمت و طهارت دور سازد، آن را تحت فرمان و تسخیر خود درآورد، به همراه صد هزار سـرباز بـه جنگ با جانشین خدا و رسولش حرکت کند و جنگ صفین را به وجود آورد، بلکـه خـود و 9 بنیامیه را اهل بیت رسول الله معرفی کرد.
وی در این باره مینویسد: در اخبار گروهی از صحابه آمده است که ایشان ، نخستین کسانی بودنـد کـه پای خود را از آشوب ها و فتنه های پیش آمده کنار کشیده و قائل به ارجاء شدند و از ورود به درگیریهای سیاسی و فراگیر اواخر روزگار عثمان سرباز زدنـد و پس از مرگ او نیز خود را کنار کشیدند و علی و معاویه را واگذاشتند و از یاری دادن یکی علیه دیگری خودداری ورزیدند و برای تأیید مواضـع خـود بـه احادیث فراوانی که از پیـامبر شـنیده بودنـد تمسـک جسـتند.