چکیده:
جامعه ایران از نظر فرهنگی متکثر است و از این رو، زمینه تعارض اجتماعی و منازعه سیاسی به صورت بالقوه در آن وجود دارد، اما این سؤال به ویژه در دهههای اخیر مورد توجه قرار گرفته که شکافهای اجتماعی چه تأثیری بر امنیت ملی ایران دارند؟ در پاسخ، فرضیه نویسنده این است که تراکم شکافهای اجتماعی طی دهههای اخیر در داخل، همزمان با عوامل تقویتکننده منطقهای و بینالمللی باعث تبدیل شکاف به جنبش اجتماعی شده که بر امنیت ملی ایران مؤثر است. بررسی این فرضیه با استفاده از نتایج تحقیقات موجود و با روش فراتحلیل صورت میگیرد. ابتدا نظرات و دیدگاهها در مورد شکافهای اجتماعی در ایران بر اساس مطالعات انجامشده مورد بررسی قرار میگیرند، سپس تلاش میشود گونهشناسی دقیق و جامع از انواع شکافهای اجتماعی در ایران ارائه و در نهایت، عوامل و شرایط تأثیر این شکافها بر امنیت ملی ایران با استناد به نتایج تحقیقات صورتگرفته در این زمینه، در قالب چارچوب تحلیلی مورد توجه قرار گیرد. در پایان نیز توصیههای سیاستگذارانه برای مواجهه عالمانه با مسئله شکافهای اجتماعی در ایران پیشنهاد میشود.
خلاصه ماشینی:
ک: نصـری، ١٣٨١؛ ١٣٨٤؛ عسگری، ١٣٨١؛ کلمنتس ، ١٣٨٤) و چون تعارض سیاسی- اجتمـاعی، پدیـده امنیتـی تلقـی میشود که دارای ریشه های اجتماعی است ، برای مدیریت امنیت ملی، علاوه بر توجه بـه اقتضـائات مدیریتی و ملاحظات امنیتی، به ناگزیر بایستی از یـک سـو شـکاف هـای اجتمـاعی را شـناخت و از سوی دیگر، زمینـه هـای تبـدیل آن هـا بـه تعـارض سیاسـی- اجتمـاعی را درک کـرد و در نهایـت ، راه کارهایی برای جلوگیری از تبدیل شکاف به تعارض بر اساس ویژگیهای جامعـه مـورد نظـر (در اینجا ایران ) ارائه نمود.
به عبارت دیگر، تمایزهای مختلف هیچ گاه به خودی خود برای جامعه ایران تهدیـدزا نبـوده و حتـی تبدیل این تمایزها به شکاف اجتماعی در برخی برهه های تاریخی نیز چنین پیامـدی نداشـته اسـت ؛ زیرا این شکاف ها به تعبیر جامعه شناختی آن «غیرفعال » بوده اند و عنصر آگاهی، سازمان دهی و عمـل سیاسی که لازمه فعال شدن شکاف ها و تبدیل آن ها به جنبش اجتماعی است (بشـیریه ، ١٣٧٦: ١٠٠- ٩٩) در آن ها وجود نداشته ، اما از برهه تاریخی خاصی به تدریج سرعت فعال شـدن ایـن شـکاف هـا افزایش یافته است .
ک: الگـار، ١٣٦٩؛ آزاد ارمکی، ١٣٨٠؛ ١٩٨٠ ,Fischer)، در عین پذیرش تمایزها، تـا حـد زیـادی مـانع از تبـدیل آن هـا بـه شکاف اجتماعی و در مرحله بعد مانع از فعال شدن و تبدیل آن هـا بـه تعـارض و منازعـه اجتمـاعی بوده است ، اما این همبستگی مکانیکی با ورود فرهنگ و تمدن غربی و بدون جـایگزینی بـا الگـوی جدیدی از همبستگی متناسب با تفکر مدرن (همبستگی ارگانیک ) رو به ضعف نهاد تا جامعه ایرانـی دوران گذار همراه با افزایش تعداد شکاف ها و همچنین سرعت فعـال شـدن شـکاف هـای اجتمـاعی مختلف را تجربه نماید.