چکیده:
کاربردسلاحهایشیمیاییبهواسطهآسیبهایگستردهایکه در قربانیانایجادکرده، درمیانجنایاترژیمصدام حسین، جایگاه خاصیدارد. مقتضایعدالتآناستکه این گونهجنایاتخطیرمورد توجه جامعهبینالمللی،بدون مجازاتنمانند.برمبنایمعاهدات وعرفبینالمللی، تردیدی در خصوص ممنوعیت کاربرد تسلیحات شیمیایی در دهه 1980 وجود ندارد. نفسهمینممنوعیت(بدوننیازبهجرمانگاریصریح) میتواندمبنایی برایمسئولیتکیفریمرتکبینایناعمال باشد. ضمنیادآوریرویهدادگاهنورنبرگ، مقالهحاضر،نشاندادهکهاگردادگاه بینالمللیصالحیبرایرسیدگیبه اینجنایات وجود داشته باشد، مشکلیاز حیثقانونیبودن جرموجودنخواهدداشت؛اماچوندر حالحاضر،هیچدادگاه بینالمللیحائز صلاحیتو مرتبط با جنگ ایرانو عراق وجود ندارد، موضوع اجرایحقوق بینالملل،میتواند مورد توجه دادگاههایداخلیقرارگیرد. مقالهحاضر، با این اعتقاد که دادگاههایایران، علیالقاعدهدارایصلاحیترسیدگیبه اینجنایاتهستند، پیشنهاد کرده کهبرایایفاینقش مؤثر دادگاهها در حمایتاز حقوق بینالمللو کاهش آلام قربانیان،اصلاحاتیدر برخیقوانینجزاییصورتپذیرد.
خلاصه ماشینی:
ضمن یادآوری رویه دادگاه نورنبرگ، مقاله حاضر، نشان داده که اگر دادگاه بینالمللی صالحی برای رسیدگی به این جنایات وجود داشته باشد، مشکلی از حیث قانونیبودن جرم وجود نخواهد داشت؛ اما چون در حال حاضر، هیچ دادگاه بینالمللیِ حائز صلاحیت و مرتبط با جنگ ایران و عراق وجود ندارد، موضوع اجرای حقوق بینالملل، میتواند مورد توجه دادگاههای داخلی قرار گیرد.
اطلاعاتی که دولت عراق به بازرسان سازمان ملل متحد ارائه کرد، حکایت از آن دارد که بیش از 50 درصد کل زرادخانه سلاحهای شیمیایی این کشور در دهه 1980 [یعنی در حین جنگ با ایران] استفاده شده است (UNSCOM 1999, Appendix II, paras.
در پاسخ به این پرسش که آیا کاربرد تسلیحات شیمیایی علیه اهداف نظامی یا غیرنظامی در زمان جنگ ایران و عراق بهموجب قوانین جزایی دو کشور یا بهموجب حقوق بینالملل جرمانگاری شده یا خیر، باید گفت: - اولاً، سوابقی از محاکمه و مجازات ناقضان قواعد زمان جنگ در محاکم نظامی (اعم از داخلی و بینالمللی) پیش از دهه 1980 وجود دارد و لذا این جنایتکاران میدانستند که اعمال آنها با چه عواقبی مواجه میشود؛ - ثانیاً، بیکیفرماندن خطیرترین جنایات مورد توجه جامعه بینالمللی، برخلاف اصول عدالت است؛ - ثالثاً، باید در نظر داشت که «اصل قانونیبودن جرم و مجازات» یکی از اصول عدالت است و نباید از آن برخلاف سایر اصول عدالت استفاده کرد.