چکیده:
خط فارسی از دشواریهایی دارد که آسان کردن آن دشواریها بر عهده همه اهل نظر؛ بویژه دوستداران حقیقی آن است. نویسنده در گفتار حاضر، به یکی از این موارد، یعنی مشکل پیوستهنویسی در املای ترکیبات فارسی پرداخته است. در ابتدا، با اشاره به تاریخچه و نظریات مشهور درباره جدانویسی و پیوستهنویسی ترکیبات و با نقل و تلخیص آخرین آرای نظریهپردازان خط و ویرایش، به طور ویژه به نقد و بررسی دستور خط فرهنگستان درباره املای ترکیبات نیز پرداختهایم. ضمن اشاره به فواید و امتیازات جدانویسی در قیاس با پیوستهنویسی و چندگونهنویسی، آن شیوه را ضروری و کارگشا میانگاریم، و پیشنهاد میکنیم که کلمات مرکب و برخی پسوندها و پیشوندهای مشهور غیر از ترکیبات بسیطگونه که برای تشخیص آنها نیز ملاک و معیاری دارد، جدانویسی و نزدیکنویسی گردد. در انتهای گفتار نیز مواردی از ترکیبات مشهور، به شیوه پیشنهادی، عرضه شده است.
خلاصه ماشینی:
نظر ادیب سلطانی آن است که این نوع کلمات و غالب پیشوندها و پسوندها، پیوسته یا در موارد لزوم نزدیک به هم نوشته شوند و اما اگر در مواردی، مسائلی مانند دشواری در خواندن و نوشتن پیش آید و احتمال غلط چاپی زیاد شود یا شکل چاپی بیش از حد زشت و ناآشنا جلوه نماید(مثل زیاد شدن دندانهها و کلمات مرکب بیگانه و عربی)، جدانویسی و در عین حال بیفاصلهنویسی، ترجیح مییابد، مگر آنکه نقش دستوری مستقلی داشته باشند که فاصله آن باید یکفاصله باشد.
از تازگیهای عجیب کتاب، که در جایی دیگر دیده نمیشود و با قواعد کلی خط فارسی مورد قبول فرهنگستان - مثل قاعده سهولت نوشتن و سهولت آموزش قواعد و نیز قاعده فاصلهگذاری(دستور خط فارسی، 1382: 10)- ناهماهنگ است و خود دشواری تازهای در املا ایجاد میکند، معرفی نوعی فاصله تازه به اسم «نیمفاصله» با تعریفی تازه در نگارش کلمات است، در این کتاب سه نوع فاصله به این صورت معرفی شده است: 1.
بنابراین با کلمه مرکب نیز باید همانند یک کلمه واحد در زبان رفتار کرد، یعنی باید آن را پیوسته نوشت، مگر اینکه یکی از استثناهای قاعده پیوستهنویسی کلمه های مرکب دربارة آن صدق کند»(غلامحسین زاده، 1379: 147) ایشان در ضمن مقاله پیشنهادهایی برای ساده کردن قواعد عرضه داشته اند؛ از جمله اینکه کلمه های مرکب پیوسته نوشته میشوند مگر در مواردی که: کلمه پردندانه و طولانی شود و یا جزء دو با «ا» آغاز شده باشد و یا جزء دوم با «آ» آغاز شده باشد و همزه در تلفظ کاملا حذف نشده باشد، و در مواردی که دو حرف همجنس در کنار هم قرار گرفته باشند؛ البته در موارد تردید آمیز معتقدند که بهنر است کلمه را جدا بنویسیم (همان، 147).