چکیده:
اهمیت تعیین مرزهای دریایی در خلیج فارس ، بیشتر بـرای بهـره بـرداری از میادین مشترک نفت و گاز است . در بستر خلیج فارس حـوزه هـای نفتـی و گازی بسیاری هستند که برخـی از آنهـا کشـف و مـورد بهـره بـرداری قـرار گرفته اند. برخی هم به علت اختلاف میان کشورهای منطقه و عـدم تعیـین مرزهای دریایی، بهره برداری از آنها صورت نگرفته اسـت . بـه عنـوان نمونـه : مرزهای دریایی ایران با عراق ، کویت و امارات عربی متحده تـاکنون تحدیـد حدود نشده است . نکته مهم در این میان آن است که ایـران هنگـام تعیـین مرزهای دریایی خود با قطر و عربستان ، امتیازاتی به آنهـا داده کـه تـاکنون مورد توجه قرارنگرفته است . در اینجا چند سئوال مطرح مـیشـود: نخسـت اینکه چه مسائل ژئوپولیتیکی مانع از تعیین مرزهای دریایی در خلیج فارس شده است . دوم اینکه چه الگویی برای تعیین این نوع مرزها مـیتـوان ارائـه داد. سوم اینکه ایران در چه مواردی به کشورهای عربـی امتیـاز داده اسـت . فرضیه اصلی مقاله این است که تنگناهای ژئوپولیتیکی برخی از کشـورهای خلیج فارس ، مشکلات ناشی از وجود جزایر و ادعاهـای سـرزمینی برخـی از این کشورها نسبت به یکدیگر سبب شده کـه مرزهـای دریـایی میـان ایـن کشورها تحدید حدود نشود. فرضیه فرعی مقاله نیز آن اسـت کـه ایـران در دوران قبـل از انقـلاب هنگـام تعیـین مرزهـای دریـایی خـود بـا برخـی از کشورهای منطقه به علت پذیرش تکنیک های غیرمعمول ، بخش عمده ای از میادین مشترک نفت و گاز که باید به ایران تعلق میگرفت را به همسایگان خود واگذار کرده است .
خلاصه ماشینی:
"فرضیه اصلی مقاله این است که تنگناهای ژئوپولیتیکی برخی از کشـورهای خلیج فارس ، مشکلات ناشی از وجود جزایر و ادعاهـای سـرزمینی برخـی از این کشورها نسبت به یکدیگر سبب شده کـه مرزهـای دریـایی میـان ایـن کشورها تحدید حدود نشود.
فرضیه فرعی مقاله نیز آن اسـت کـه ایـران در دوران قبـل از انقـلاب هنگـام تعیـین مرزهـای دریـایی خـود بـا برخـی از کشورهای منطقه به علت پذیرش تکنیک های غیرمعمول ، بخش عمده ای از میادین مشترک نفت و گاز که باید به ایران تعلق میگرفت را به همسایگان خود واگذار کرده است .
از سوی دیگر، برخی از کشورهای منطقه به علت طول اندک سواحل خـود در خلیج فارس ، تمایلی به تعیین مرزهای دریایی خود ندارند؛ در این مورد میتـوان از عراق نام برد که حدود ٥٥ کیلومتر خط ساحلی در خلـیج فـارس دارد کـه از تمـام کشورهای این منطقه کمتـر اسـت .
دولت وقت ایران همزمان با اعلام انصراف از حاکمیت خـود بـر بحـرین ، در مـورد مرزهای دریایی خود با این شیخ نشین کوچک وارد مذاکره شده بود؛ بـه نحـوی کـه مذاکرات ایران با بحرین درباره تعیین مرزهای دریایی منجر به امضای موافقتنامـه ای در ١٧ ژوئن ١٩٧١ شد.
به عنوان نمونه ادعای سرزمینی عربستان نسبت به قطر و امارات عربی متحـده و یـا اختلافات سرزمینی میان عمان و امارات عربی متحده و یا ادعاهای عراق نسـبت بـه کویت ، مانع تحدید حدود مرزهای زمینی و به تبـع آن مرزهـای دریـایی میـان ایـن کشورها شده است ."